Nevladine organizacije Centar za demokratiju i ljudska prava i Inicijativa mladih za ljudska prava Crne Gore, početkom 2014. godine su, povodom objavljivanja izvještaja komiteta UN za eliminaciju rasne diskriminacije (CERD) o primjeni Međunarodne konvencije o eliminaciji svih oblika rasne diskriminacije, dale ocjenu da su pripadnici romske i egipćanske zajednice u Crnoj Gori izloženi negativnim stavovima, stigmatizaciji i diskriminaciji.
Oni su tad podsjetili da su rezultati CEDEM-ovog istraživanja etničke distance, objavljeni u decembru prethodne godine, pokazali da svaki drugi stanovnik Crne Gore ne želi da za susjeda ima nekog od pripadnika te zajednice.
Naglasili su i nedovoljne napore države na planu suzbijanja dječjeg rada, maloljetničkih i prinudnih brakova, odnosno sprječavanja da te osobe postanu žrtve trgovine ljudima i ekonomske i seksualne eksploatacije.
UN Komitet je tada izrazio zabrinutost zbog teške socio-ekonomske situacije pripadnika te zajednice i njihove izloženosti diskriminaciji.
“Stoga je neophodno da država osigura mehanizme i sredstva za djelotvornu primjenu i praćenje učinaka politika koje imaju za cilj da otklone diskriminaciju prema pripadnicima ove nacionalne zajednice”, poručili su predstavnici CEDEM-a i YIHR.
Crnogorska država je otada poduzela određene korake u pravcu dobijenih preporuka. Pogotovo otkako su na samitu lidera zapadnog Balkana u Sofiji u novembru 2020. usvojene smjernice za budžetiranje odgovorno prema Romima, odnosno pristup budžetiranju koji uključuje potrebe i prioritete romskih zajednica u procese donošenja odluka o raspodjeli budžeta.
Od kako se za te potrebe počeo trošiti javni novac, ta potrošnja je postala i sfera interesovanja državnih revizora.
U tom kontekstu su, sredinom juna, predstavnici Državne revizorske institucije Crne Gore učestvovali na sastanku o unapređenju budžetiranja odgovornog prema Romima i Egipćanima na lokalnom nivou u organizaciji Ministarstva ljudskih i manjinskih prava i Programske kancelarije Savjeta Evrope – programa ROMACTED, uz podršku Kancelarije za Integraciju Roma Savjeta za regionalnu saradnju (RCC) u Podgorici.
Senator DRI CG Nikola Kovačević je predstavio ključne nalaze iz izvršenih revizija iz domena subjekata u čijoj je nadležnosti podrška aktivnostima značajnim za očuvanje i razvoj nacionalnih, odnosno etničkih posebnosti manjinskih naroda i drugih manjinskih nacionalnih zajednica, kao i finansiranje i sprovođenje projekata ili programa čiji su nosioci između ostalih bili i predstavnici Roma i Egipćana ili su isti sprovođeni iz oblasti zaštite prava Roma i Egipćana.
On je između ostalog istakao da je prethodne godine u sklopu revizije godišnjih finansijskih izvještaja nacionalnih savjeta za 2020. godinu, obuhvaćen i Romski nacionalni savjet, u kojoj je nadležni kolegijum dao negativno mišljenje na finansijsku reviziju i na reviziju pravilnosti poslovanja.
„Državna revizorska institucija prilikom revizije budžeta lokalnih samouprava nije nailazila na konkretne projekte predviđene budžetom lokalnih samouprava na temu odgovorno budžetiranje prema Romima i Egipćanima. Međutim, kroz kontrolu određenih budžetskih pozicija, najčešće Transfera institucijama, pojedincima, nevladinom i javnom sektoru, Državna revizorska institucija je nailazila na isplate koje su se dijelom odnosile i na poboljšanje materijalnog položaja Roma i Egipćana“, naveo je senator Jelić.
Senator Jelić je istakao da će Državna revizorska institucija u slučaju da opštine u svojim budžetima uključe projekte na temu: „Odgovorno budžetiranje prema Romima i Egipćanima“ vršiti kontrolu planiranja, načina trošenja i izvještavanja o rezultatima tih projekata. Državna revizorska institucija takođe ima mogućnost da u narednom periodu planira reviziju uspjeha nekog od projekata na temu odgovornog budžetiranja prema Romima i Egipćanima na lokalnom nivou, imajući u vidu da je sektor koji se bavi revizijama jedinica lokalne samouprave otpočeo sa vršenjem revizije uspjeha.
Predstavnici DRI su posebno apostrofirali značaj unapređenja postojećeg stanja i položaja romske i egipćanske zajednice i podsticanja koncepta odgovornog budžetiranja prema Romima i na državnom i lokalnom nivou.
