Centralna izborna komisija Bosne i Hercegovine na sjednici održanoj 09.02.2023. godine primila je na znanje Informaciju o izvršenom pregledu, kontroli i reviziji finansijskih izvještaja političkih stranaka za 2020. godinu, sa nalazima revizije, te je donijela odluku da se javnosti osigura pristup pratećim izvještajima.
Od ukupno 183 političke stranke sa evidencije CIK-a, finansijske izvještaje je podnijelo 149. Nekon što su se oglušile na sva upozorenja CIK-a, CIK je protiv 34 stranke, koje nisu dostavile finansijske izvještaje, proveo postupak, te, za 14 njih izrekao zabranu učešća na sljedećim izborima, a za 20 je nadležnim sudovima uputio prijedlog za njihovo brisanje iz sudskog registra.
Izvršena je revizija 67 političkih stranaka koje su, u 2020. godini ostvarile prihod veći od 10.000 KM (4 iznad 2 miliona, ostale ispod miliona), te još 33, sa prihodom ispod 10.000 ili bez prihoda (naime, bar prema podacima u njihovim finansijskim izvještajima, 14 stranaka nije imalo nikakav prihod).
Ukupno je dakle provedena kompletna revizijska procedura i izdati izvještaji revizije za 100 političkih stranaka.
Revizorski nalazi govore da nijedna od ovih 100 stranaka za koje je provedena revizija i objavljeni izvještaji nije u potpunosti poštovala zakonske propise, koji regulišu finansiranje političkih stranaka.
Njih 60 % kršilo je Zakon o finansiranju političkih stranaka, a 40% i Zakon o finansiranju političkih stranaka i Izborni zakon BiH, odnosno njegov dio koji se odnosi na finansiranje izborne kampanje.
Intenzitet registrovanog kršenja zakona je različit. Posmatrajući po članovima zakona, kršenja su registrovana u rasponu od 1 do 7 članova zakona.
4 i više prekršenih člnova zakona ima 59% revidiranih političkih stranaka. Kod 20 njih registrovano je kršenje po čak 6 članova zakona.
Najviše je kršen Član 4 Zakona o finansiranju političkih stranaka – čak 93% stranaka nije ispunilo obavezu da sredstva troši isključivo u skladu sa svojim programom i statutom. Odnosno ili uopšte nisu donijele program utroška ili su sredstva trošili ignorišući program – veći broj njih čak na aktivnosti koje uopšte nisu imale veze sa programom i ciljevima političkih stranaka.
Veći broj političkih stranaka, u svojim finansijskim izvještajima je izbjegao evidentirati priloge fizičkih i pravnih lica – naročito u vrijeme izborne kampanje.
Revizori su registrovali i slučaj primanja priloga, od strane fizičkog lica, znatno iznad limita utvrđenog zakonom.
Pritom, sredstva koja su primila u gotovini, stranke nisu uplaćivale na transakcijski račun svoje centrale, čime su kršile odredbe člana 6 Zakona o finansiranju političkih stranaka.
Revizori CIK-a potvrdili su i sumnje koje uporno ponavlja nevladin sektor – da se veći broj stranaka, suprotno odredbama Člana 8. Zakona o finansiranju političkih stranaka, finansira iz zabranjenih izvora. I pritom ne prijavljuju sve troškove koje imaju.
Svojevrsni cinizam je da su stranke vratile većinu zabranjenih priloga. Od onih koje su revizori otkrili!
Inače, ukupni zvanični rashodi (oni uneseni u finansijske izvještaje) su za 11% veći od prihoda (i to pored toga što 7 stranaka uopšte nisu prijavile rashode). No, nezvanični, na koje, argumentovano, za svake izbore ukazuje Transparency International, mnogo su veći. No, i pored očigledne nezakonitosti, koja pritom direktno utiče na rezultate izbora, adekvatne sankcije izostaju.
A zbog neadekvatnih sankcija i CIK-ovo isticanje da je kod 70% političkih stranaka utvrđeno kršenje zakona koje implicira osnov za utvrđivanje odgovornosti i sankcionisanje tih političkih subjekata, zvuči neuvjerljivo.
Kao i najava da će Izvještaj o pregledanom stanju finansijskog poslovanja političkih stranaka u 2020. godini CIK proslijediti Parlamentarnoj skupštini Bosne i Hercegovine.”.
Podsjetimo, naime, da je za prošlogodišnji CIK-ov Izvještaj o pregledanom stanju finansijskog poslovanja političkih stranaka (u 2019. godini), na Predstavničkom domu državnog parlamenta odvojeno – 19 sekundi. I da je usvojen bez rasprave. I ikakvih posljedica u nastavku.
A podsjetimo i da je finansiranje političkih stranaka u BiH regulisano zakonom koji je usvojen 2012. godine i čije su izmjene tražene više puta do sada, jer njegove ozbiljne manjkavosti političkim strankama omogućavaju zloupotrebe, bez krivične odgovornosti.
Iz istog razloga Zakon do sada nije promijenjen. I pored pritisaka iz “međunarodne zajednice”. I činjenice da je to jedan od čuvenih 14 prioriteta Evropske unije.
