“Problem deponije shvatili smo ozbiljno i na rješavanju ovog problema radi se intenzivno. Jedan od prioritetnih projekata je sanacija lokalne deponije i mi ćemo zajedničkim snagama uraditi taj projekat”, izjavio je Mladen Đurević, načelnik opštine Višegrad – sredinom 2017. godine.
Pet i po godina je, dakle, prošlo od ove izjave prvog čovjeka Opštine Višegrad. Međutim, situacija na lokalnoj deponiji u selu Holijaci u Višegradu nikada nije bila gora. Mještani Holijaka svakodnevno do svojih kuća prolaze kroz deponiju i to ako imaju sreće, jer ponekad od smeća, poplava i požara ne mogu uopšte proći. A koliko je opasan sam prolazak kroz deponiju pokazuju fotografije i snimci mještana koji često svjedoče eksplozijama jer se na deponiju nekontrolisano odlažu sve vrste otpada pa čak i ekspolozivna sredstva do čijeg pucanja dolazi usljed paljenja deponije da bi se stvorio prostor za novi otpad.
Da bi sakrili ovu sramotu na samom ulazu u turistički grad – Višegrad, tik uz magistralni put Ustiprača – Višegrad, iz Opštine su se sjetili da postave metalnu ogradu visoku preko dva metra da se deponija ne vidi. A na ulazu tabla „Sanitarna deponija“! Čak je u jednom trenutku postavljena i kapija na ulazu a taj ulaz je zapravo javni put kojim mještani svakodnevno prolaze do svojih imanja. Srećom, ova kapija je nakon reakcije mještana brzo uklonjena.
Na sadašnjoj lokaciji deponije mještani su se nekad okupljali, provodili vrijeme i pecali ribu.
“Sada možemo upecati divlju i pitomu svinju, kravu, ovcu, sve, ali leš. Sad možemo samo bolest upecati”, izjavio je jednom prilikom Emin Karčić, jedan od mještana koji živi na manje od kilometar od nelegalne deponije.
Posljednjih nekoliko godina mještani su pokušali na demokratski i civilizovan način tražiti svoje pravo na miran i dostojanstven život bez otpada na kućnim pragovima ali i pored obećanja lokalne vlasti, ništa se nije promijenilo. Čak su i pokušaji protesta ili otpora „gušeni“ od strane lokalne vlasti i policije.
Međutim, početkom 2022. godine mještani su odlučili da se ozbiljnije počnu baviti ovim problemom i da se u svojoj borbi oslone na pravnu državu, koliko god ona krhka bila. Tada je nastao pokret, odnosno neformalna grupa građana „Uklonimo nelegalnu deponiju pred turističkim gradom Višegradom“. A da je deponija nelegalna potvrdilo je, nakon obraćanju mu grupe građana, i Ministarstvo za prostorno uređenje, građevinarstvo i ekologiju Republike Srpske, koje nikada nije izdalo ekološku dozvolu za ovu deponiju, kao najvažniji dokument, kojim se definiše način upravljanja otpadom.
Prva javna aktivnost ove neformalne grupe građana, koju čine mještani naselja Holijaci, je bio satirični performans otvaranja nove „turističke destinacije“ održan u martu 2022. godine, a cilj je bio da se skrene pažnja javnosti, medija i nadležnih institucija na problem koji mještanima otežava život već godinama.
„Ovim performansom smo odlučili da skrenemo pažnju medija i nadležnih insitucija, te da jasno poručimo: Uklonite nelegalnu deponiju iz našeg mjesta“, istakli su tada iz ove neformalne grupe.
Neočekivano, već nakon ovog performansa desila se reakcija nadležnih. Iz komunalnog preduzeća „Komunalac“ a.d. Višegrad, koje skoro 30 godina odlaže otpad na ovu neleganu deponiju, javili su na Facebook stranicu grupe „Uklonimo nelegalnu deponiju pred turističkim gradom Višegradom“ i zatražili sastanak sa članovima ove neformalne grupe građana.
Na sastanku, održanom početkom maja, iz komunalnog preduzeća su potvrdili da deponija ne posjeduje dozvole, šta više, potvrdili su i da komunalno preduzeće nema dozvole ni za prikupljanje i odvoz otpada ali bez obzira na to godinama uzima novac od građana i naplaćuje im ovu uslugu.
„Nije do nas, mi ćemo sutra prestati odvoziti otpad tamo ako nam tako kažu“, izjavio je tada novopečeni direktor ovog preduzeća, aludirajući na Skupštinu Opštine Višegrad. Zaključak sastanka: „Ne možemo ništa sami uraditi, nije do nas.“. Ali je samo priznanje činjeničnog stanja, bio pozitivan korak.
Treba spomenuti da su se mještani nekoliko puta obraćali i Republičkom ekološkom inspektoru, međutim, reakcija je, iz nepoznatog razloga, izostala.
Krajem maja, iz neformane grupe građana su odlučili pokrenuti peticiju za izmještanje deponije pa su u nekoliko navrata građani Višegrada imali priliku da daju svoj potpis i time jasno poruče da žele trajno rješenje ovog problema.
“Nedopustivo je da se pred turističkim gradom, kao što je Višegrad, u 21. vijeku prećutno dozvoljava rad, prije svega nelegalne deponije, čije postojanje ugrožava živote i zdravlje, ne samo nas mještana, već i čitavog Višegrada. Oblaci dima i otrovnih isparenja tokom čestog spaljivanja odlaze i u pravcu centra grada, stoga ovo nije samo naš, lokalni, problem, već problem i svih stanovnika Višegrada”, izjavili su na početku potpisivanja peticije iz ovog pokreta.
Ne samo da ova deponija nije problem samo stanovnika Holijaka, nego deponiju od Drine, odnosno akumulacionog jezera na Drini dijeli samo magistralni put ispod kojeg se nalazi propust kojim je nekad tekao potok a koji je sada zatrpan smećem. Tako se otpadne vode od nesortiranog otpada, komunalnog, animalnog, medicinskog, elektronskog i ko zna kakvog još, slijevaju direktno u Drinu, što otvara mogućnost potencijalne ekološke katastrofe, za koju će odgovornost snositi oni koji su odlučili da deponija bude baš na ovom mjestu i oni koji godinama ništa ne preduzimaju po pitanju saniranja iste.
U toku potpisivanja peticije, aktivisti iz neformalne grupe su poslali Otvoreno pismo odbornicima, te uputili zahtjev da se ova problematika uvrsti na sjednicu Skupštine Opštine te da istoj prisustvuju radi iznošenja svog problema pred odbornicima. Na sjednici Skupštine, održanoj 10.08.2022., nakon javnog iznošenja problema nelegalne deponije, aktivisti su dobili obećanje da će biti formirana komisija sa ciljem da se problem sagleda i riješi u interesu građana. Predloženi članovi komisije su direktor komunalnog preduzeća „Komunalac“, predstavnik grupe građana, odbornici, te, opštinska služba za komunalne poslove. Obećano je da će se ova komisija formirati na narednoj sjednici Skupštine, međutim, ni četiri mjeseca kasnije Komisija nije formirana a kamo li da je započela sa radom ili nešto konkretno uradila.
Aktivisti neformalne grupe građana „Uklonimo nelegalnu deponiju pred turističkim gradom“ su 15.09.2022. malim performansom ispred zgrade Opštine obilježili predavanje peticije Skupštini opštine Višegrad.
„Danas smo predali prikupljene potpise za uklanjanje te deponije pred našim domovima, a podršku nam je dalo 1164 osobe. To je samo pokazatelj da ovo nije problem male grupe ljudi, već ugrožavanje javnog interesa svih građana Višegrada.“, istaknuto je tom prilikom.
Međutim, problem odlaganja otpada na ovu deponiju od strane komunalnog preduzeća nije jedino sa čim se mještani Holijaka susreću. Na deponiju se ne odlaže samo smeće iz višegradske opštine nego i iz divljih deponija iz opština iz sliva rijeka Drine i Lima iz Srbije i Crne Gore koje stiže kao plutajući otpad, koji se vadi iz akumulacije hidorelektrane „Višegrad“ i prebacuje na deponiju u Holijacima. Radnici hidroelektrane na godišnjem nivou izvade iz akumulacije 15 do 20 puta više od ukupne količine smeća koja se iz grada doveze na deponiju.
Spomenuli smo da višegradski „Komunalac“, od građana ovog grada naplaćajuje uslugu prikupljanja i odvoza otpada iako za to nema dozvolu. Zahtjevom za pristup informacijama, aktivisti su zatražili od komunalnog preduzeća informaciju koliko novca se sakupi od naplate odvoza otpada. Iz preduzeća su odgovorili da se otpad naplaćuje 2,50 KM po članu a u posljednjih godinu dana je prikupljeno ukupno 178.236 KM. Od izjave načelnika Opštine, sa početka teksta, do sada, prikupljeno je, dakle, skoro 900.000 KM, a od početka nelegalnog odvoza i naplate ko zna koliko miliona konvertibilnih maraka. I ovom informacijom glavni argument rukovodstva Opštine i komunalnog preduzeća da nema dovoljno novca za rješavanje ovog problema pada u vodu. Novca je očigledno bilo, samo se ne zna u čijim je džepovima završio ali je sigurno da nije završio u projektima sanacije deponije i rješavanja ovog problema.
Zbog svega navedenog, zbog kršenja zakona i višegodišnjeg nelegalnog odlaganja opasnog otpada, zbog bezobzirnog zagađenje i uništavanja okoliša, zbog ugrožavanja zdravlja i sigurnosti mještana, krajem godine iz neformalne grupe građana su najavili odgovarajuće pravne korake:
“Ne možemo više čekati, ovo je prešlo sve granice, mi ćemo u narednom periodu predati krivične prijave protiv nadležnih organa koji su odgovorni za ovu deponiju!”
