Aarhus centar u BiH, odnosno Aarhus centar Sarajevo, te Centar za životnu sredinu, odnosno Aarhus centar Banja Luka, podnijeli su tužbu protiv Ministarstva za prostorno uređenje, građevinarstvo i ekologiju RS, u odnosu na izdata rješenja a kojima se odobravaju Studije uticaja na životnu sredinu za izgradnju hidroelektrana “B-2-a”, “Bistrica B-1”i “Bistrica B-3” na rijeci Bistrici. Tužbom se primarno ističe kršenje Zakona o životnoj sredini RS, Pravilnik o projektima za koje se sprovodi procena uticaja na životnu sredinu i kriterijumima za odlučivanje o obavezi sprovođenja i obimu procjene uticaja na životnu sredinu RS, Aarhuska i ESPOO konvencija.
Podsjetimo da je Elektroprivreda Republike Srpske (ERS) angažovala kinesku nacionalnu aerotehnološku korporaciju za međunarodni inženjering – AVIC za gradnju hidroelektrana “Bistrica B-1”, “Bistrica B-2-a” i “Bistrica B-3” na rijeci Bistrici. U decembru 2021. je ozvaničen početak radova iako za projekat, nije u tom momentu, postojala važeća ekološka dozvola, a postojanje ekološke dozvole je preduvjet za postojanje urbanističke i građevinske dozvole nakon kojih, u skladu sa zakonom, izgradnja ovih objekata tek može započeti.
Emina Veljović, izvršna direktorica Aarhus centra u BiH rekla je da je strašna spoznaja da se trenutno priprema gradnja velikog kompleksa sa tri hidroelektrane i to dok postupak ishodovanja, odnosno obnove svih potrebnih dozvola za njihovu gradnju još traje.
“Nažalost, obično se naknadno vrši retroaktivna legalizacija, a što je česta praksa u ovim slučajevima i čime se degradira snaga zakona i značaj pravosudnih institucija. Naime, nadležno ministarstvo je prije par dana tek izdalo ekološke dozvole za ove objekte, a objekti se već faktički grade, tj. radi se na pripremi gradnje. Pa možemo se zapitati: ako republička institucija šturo primjenjuje hronologiju izdavanja dozvola, koja je svrha postojanja ovih dozvola i zakona, i to upravo zakona na kojem se bazira rad te institucije? Postavlja se i pitanje da li bi bilo vjerodostojnije svojoj namjeni da se Ministarstvo za prostorno uređenje, građevinarstvo i ekologiju RSa preimenuje u Ministarstvo za potrebe i ekonomski razvoj investitora, s obzirom da ovaj i mnogi drugi, slični slučajevi, signaliraju da se ovo ministarstvo u bîti baš i ne zalaže za adekvatnu zaštitu životne sredine. Bitno je istaći da prema zakonu, ova tužba ne odlaže izvršenje tuženih rješenja, te zato smatram da je na primjeru ovakvih slučajeva, nepohodno raditi i na izmjeni Zakona u upravnim sporovima u oba entiteta”, rekla je Emina Veljović.
Mještani naselja pored rijeke Bistrice kod Foče su više puta istakli da ne žele izgradnju ovih objekata te najavljuju proteste ako radovi budu nastavljeni. Mnoga protivljenja su iskazana i na javnim raspravama kao i dostavljenim pisanim komenatarima, što uključuje i primjedbe relevantnih institucija. Naime, JU “Vode Srpske“ u svom mišljenju od 19.10.2021. godine je istaklo primjedbe i zabrinutost koja se tiče mogućnosti osiguranja ekološki prihvatljivog protoka, naročito u odnosu na tehničko rješenje za migraciju riba i predložen “ribljih lift”, a koje je označilo kao “nepouzdano” rješenje.
Redžib Skomorac iz Centra za životnu sredinu rekao je da su prije ulaganja ove tužbe podnijeli nekoliko predstavki kod republičke inspekcije, zahtjevajući obustavu aktivnosti koje nisu bile praćene važećim ekološkim dozvolama.
“Međutim, iako smo u drugim slučajevima, kod identične činjenično-pravne podloge, uspjevali izdejstvovati obustave nezakonite izgradnje, u slučaju realizacije hidroelektrana na rijeci Bistirci, to nije bio slučaj. To onda navodi na pitanje da li republička inspekcija postupa proizvoljno, te svoje postupanje uvjetuje razlozima izvan zakona. Stoga, naša posljedna nada jeste pravosuđe. Iz tog razloga je uložena ova tužba, a u kojoj smo jasno pojasnili kao je došlo i do kršenja ESPOO konvencije jer se radi o postrojenjima ukupne snage preko 34 MW, te tri prateće akumulacije, čime će ista imati značajan kumulativni negativni uticaj, zbog čega je bilo neophodno da sve strane, potencijalno pogođene tim kumulativnim uticajem, budu blagovremeno konsultovane od strane tuženog, i to, prije svega, Federacija BiH, Republika Srbija, te Crna Gora. Također, a budući da još uvijek nemamo epilog sudskih postupaka koje smo ranije pokrenuli i protiv građevinskih dozvola, koje su ranije izdate za ova postrojenja, razmotrit ćemo osporavanje sada izdatih ekoloških dozvola, između ostalog, zbog postojanja prethodnog pitanja”, istakao je pravni savjetnik, Redžib Skomorac.
