2021. godina je za hrabre aktiviste udruženja “Bjelava” i neformalne grupe građana “Sačuvajmo rijeke Foče” koji se bore protiv gradnje mHE na rijeci Bjelavi bila izuzetno važna.
Godinu su započeli na ulicama Foče, gdje su na informativnom štandu, u okviru akcije „Nova godina – vrijeme za nove planove i nove članove“ upoznali građane Foče sa svim neregularnostima i proceduralnim propustima koje su učinjene u slučaju gradnje mHE u slivu rijeke Bjelave.
Nedugo nakon toga, konačno dobijaju podršku lokalne vlasti, nakon višemjesečnog ignorisanja prethodnog načelnika. Već u februaru, aktivisti se sastaju sa Srđanom Draškovićem, predsjednikom Skupštine opštine Foča i predaju mu ponovljeni zahtjev za zakazivanje tematske sjednice Skupštine na temu „Problematika izgradnje mHE na slivu rijeke Bjelave“, koji je zvanično podržalo još šest udruženja građana registrovanih u ovoj opštini. Odmah nakon toga održavaju sastanak i sa načelnikom Opštine Foča, Milanom Vukadinovićem, koji je podržao inicijativu o zakazivanju sjednice Skupštine na ovu temu.
Dakle, konačno predstavnici lokalne vlasti prestaju ignorisati ozbiljan problem i zahtjeve svojih građana i pristaju da čuju njihovo mišljenje i o tome razgovaraju.
U međuvremenu, na 14. sjednici Narodne skupštine Republike Srpske se usvaja Deklaracija za zaštitu rijeka RS-a, što je pokazalo da borba građana Foče i ostalih lokalnih zajednica nije uzaludna, te je dala podstrek građanima da ne odustanu od borbe protiv neregularnosti. To su građani Foče iskoristili i kao dobar povod da pozovu i ostale nadležne institucije da, po uzoru na poslanike NSRS-a, zaštite interese građana, s obzirom na to da su do sada u slučaju Bjelava donosili odluke mimo procedura i ne uvažavajući mišljenje lokalnog stanovništva.
18. marta, aktivisti iz Foče, izložbom karikatura pod nazivom „Mini hidroelektrane – maksi razaranja“ obilježili su godinu dana borbe protiv nelegalnih radova na izgradnji mHE Bjelava, te su poručili ministru energetike i rudarstva RS, Petru Đokiću, da ostaju odlučni i da neće dozvoliti uništavanje rijeka.
Dva mjeseca kasnije, konačno je održana tematska sjednica na kojoj je jedna od tačaka bila i Informacija o izgradnji mHE na rijeci Bjelavi a kojoj su prisustvovali odbornici Skupštine opštine Foča, opštinski načelnik, te predstavnici građana, investitora, Ministarstva za prostorno uređenje, građevinarstvo i ekologiju RS i opštinskog inspektorata. Na sjednici je odlučeno je da se od nadležnog ministarstva i Komisije za koncesije zahtijeva da izvrši analizu i preispitivanje zaključenih koncesionih ugovora, kao i da se prilikom preispitivanja koncesionih ugovora uzme u obzir blizina glavnog vodovoda i cjevovoda mHE kako se ni u jednom trenutku ne bi dovelo u pitanje bezbjedno snabdijevanje građana pitkom vodom.
Time je ostvaren određeni pozitivni pomak, pogotovo uzimajući u obzir da je prethodno, na kraju mandata prethodnog saziva Skupštine opštine Foča, tematska sjednica na kojoj se trebalo raspravljati o temi izgradnje mHE na Bjelavi otkazana jer nije bilo kvoruma.
U nastavku, slijedi još jedna pozitivna vijest za građane Foče – uslijed javnog pritiska Ministarstvo za prostorno uređenje, građevinarstvo i ekologiju donosi odluku o prekidanju upravnog postupka po zahtjevu “Srbinjeputeva” za prethodnu procjenu uticaja mHE “Bjelava” na životnu sredinu, dok se ne riješe dva upravna spora koja se po zahtjevu Centra za životnu sredinu vode kod Okružnog suda u Banjoj Luci.
Građani su umjereno zadovoljni razvojem događaja ali i dalje zabrinuti zbog narednih koraka i političkih veza investitora, firma Srbinjeputevi d.o.o., protiv čijeg direktora, Predraga Pavlovića, je prošle godine pokrenuta krivična prijava zbog falsifikovanja isprava i navođenja na ovjeru neistinitog sadržaja, a na osnovu kojih je izdejstvovao rješenje za geološke radove neophodne za izgradnju mHE. Međutim, umjesto adekvatne kazne za teško kriminalno djelo i završetka svake priče o izgradnji mHE na Bjelavi, uz sudski nalog o vraćanju uzurpiranog i devastiranog terena u prvobitno stanje, sve se završilo kao farsa – protiv direktora Srbinjeputevi je na kraju podignuta optužnica samo za ovjeru neistinitog sadržaja, jer za falsifikovanje isprava, navodno, u Okružnom tužilaštvu u Trebinju “nisu mogli pronaći dovoljno dokaza”. Pa je optuženi, nakon sklapanja sporazuma o priznanju krivice, 28. juna ove godine proglašen krivim i kažnjen prekršajnom kaznom od – 2.000 KM.
Dakle ovjerite neistinit sadržaj, na osnovu kojeg od ministarstva dobijete dozvolu za izvođenje geoloških radova, pa na osnovu toga izvršite stravičnu devastaciju državne i tuđe private imovine i promjenu toka rijeke, koji nemaju nikakve veze sa geološkim istraživanjima i pritom još “usput” pribavite “protivpravnu imovinsku korist u iznosu od više desetina hiljada KM” i za sve to košta 2.000 KM. Priča za rubriku “Vjerovali ili ne”.
Kao potvrda da se neke odluke donose samo kako bi se građani umirili i u nadi da će nakon toga prestati sa otporom, ubrzo stiže i informacija da je Centar za životnu sredinu nakon jedanaest mjeseci od utuživanja akta koji je Komisija za koncesije RS donijela bez ikakve provjere rada ozloglašenog koncesionara “Srbinjeputevi” d.o.o. iz Foče, zaprimio presudu Okružnog suda u Banja Luci kojom se tužba odbija kao neosnovana. Dakle iako je sud priznao da je tužitelj s pravom utužio osporeni akt, jer izgradnja malih hidroelektrana značajno utiče na životnu sredinu na određenom lokalitetu, isti sud, pored višestrukih tužbenih razloga, nije našao niti jedan razlog zbog kojeg je pomenuta Komisija trebala da odbije da izda saglasnost kojom se uveliko udovoljava zahtjevima koncesionara. Osim toga, Sud navodi da Vlada ima pravo da raskine ugovor o koncesiji za izgradnju MHE na rijeci Bjelava, ali u obrazloženju presude izostaje ono ključno pitanje – da li Vlada RS, nakon svega, ima i OBAVEZU da raskine ugovor.
S obzirom na to da živimo u zemlji apsurda ovakva neprecizna tumačenje institucija su sasvim normalna stvar. Kao što je postalo normalno da se gradi bez dozvola, da se donose odluke u interesu investitora, a ne zakona i građana, da se zakoni tumače tako da bi se pogodavalo investitorima.
Ipak građani Foče ne odustaju i i dalje imaju istu želju i zahtjev prema vlastima a to je da se raskine koncesioni ugovor za gradnju mHE Bjelava i da se lokalitet gdje su izvođeni “geološki radovi” vrati u prvobitno stanje. Sve je to moguće ako konačno Bosna i Hercegovina počne da funkcioniše kao pravna država.
