U sudskom sporu koji je u aprilu 2022. godine pokrenuo Centar za životnu sredinu (Centar), sud je usvojio tužbu te presudom od februara 2023. godine, po drugi put, poništio rješenje kojim se odobrava Studija uticaja na životnu sredinu, koja je izrađena i odobrena za projekat eksploatacije uglja na površinskom kopu “Centralno polje”, opština Gacko, površina 375 ha.
Ovo je ishod druge tužbe koju je Centar podnio protiv Ministarstva za prostorno uređenje, građevinarstvo i ekologiju, i to iz razloga jer ovo Ministarstvo nije postupilo po prvobitno donesenoj presudi, iako je imalo obavezu da postupi po pravnom shvatanju i uputama suda.
Naime, u ranijem sudskom postupku, okončanom u martu 2022. godine, sud je presudom utvrdio obavezu Ministarstva da, glede konkretnog projekta, inicira i dosljedno provede prekogranične konsultacije sa susjednim subjektima i zemljama, tj. da postupi shodno Konvenciji o procjeni okolišnih uticaja u prekograničnom kontekstu (Espoo konvencija).
Međutim, Ministarstvo je u ponovljenom postupku, uprkos obavezi da kao izvršni organ postupi po presudi, ponovo odobrilo istovjetnu Studiju uticaja. Dakle, pravdajući to jednostranim zaključkom da konkretni projekat ipak ne podliježe obavezi prekograničnih konsultacija, Ministarstvo je postupilo potpuno suprotno od upute suda koji je, za konkretni projekat, ovu obavezu Ministarstva stavio izvan svake sumnje.
Sud je utvrdio da Espoo konvencija propisuje da svaka potpisnica preduzima zakonske, administrativne ili druge mjere za provođenje odredbi ove Konvencije koje će se, s obzirom na planirane aktivnosti iz Priloga I, koje mogu izazvati značajne, negativne uticaje preko granica države, obuhvatiti uvođenjem postupka za procjenu uticaja na okoliš, koji dozvoljava sudjelovanje javnosti i pripremu dokumentacije za procjenu uticaja na okolinu. Prilog I, u tački 14. opisuje upravo aktivnosti na koje se odnosi primjena Konvencije, a to je: kopanje, vađenje i prerada ruda metala ili ugljena — što je nesporno aktivnost koja se već odavno vrši na površinskom kopu “Centralno polje”.
Ministarstvo, sa druge strane, nije obezbijedilo posebni dio Studije uticaja koji se odnosi na mogući uticaj projekta na životnu sredinu drugog entiteta, Brčko distrikta, odnosno države.
Imajući u vidu da je sporno rješenje doneseno na osnovu dokaza koji su postojali i ranije, sud je zaključio da Ministarstvo nije provelo niti jednu novu aktivnost kojom bi uopšte pokušalo dokazati da je bespredmetno provođenje dodatnih aktivnosti u skladu sa Espoo konvencijom, zbog čega je takvo rješenje poništeno.
Stoga, obaveza prekograničnih konsultacija je evidentna, tim prije ukoliko se radi o jako invazivnom eksploatacionom projektu — a koji se i sam realizuje zarad produženja već vrlo štetnog rada postojeće termoelektrane u Gacku. Zbog toga, kako u konkretnom slučaju, tako i u budućem radu, Ministarstvo mora hitno da uskladi svoje odluke sa principom integralne zaštite životne sredine i principom reciprociteta, odnosno sa odredbama Espoo konvencije.
