„Daj čovjeku vlast i vidjećeš kakav je“, stara je narodna izreka, koja se u slučaju Foče može preformulisati u: „Daj čovjeku moć i novac i svi zakoni će nestati za njega“.
U Foči je taj čovjek – lokalni moćnik, investitor, vlasnik kompanije Pavgord, kojem je dozvoljeno da krši sve zakone, da naknadno dobija dozvole za radove koje je nezakonito započeo, da bude u opštinskoj komisiji za provjeru radova koje njegova firma izvodi i da preko svojih veza dobije potpis Vlade RS i nadležnog ministra, na aneks ugovora kojim se odobrava izgradnja mini hidroelektrane, bez obzira na sve dosadašnje dokazane neregularnosti i nezakonitosti.
I ne, nažalost ovo nije košmar iz kojeg ćemo se probuditi, ovo je java koju žive građani Foče već godinu dana. Njihovu borbu bismo mogli opisati kao donkihotovsku, koja i dalje traje, jer ni u ovoj priči vjetrenjače nisu odustale, već su sve jače i upornije.
Sada već davnog marta 2020. u jeku pandemije korona virusa, kada je cijela zemlja bila blokirana i zatvorena, nekome je bilo dozvoljeno kretanje, kako bi se sjekao šumu, mijenjao tok rijeke i sužavao joj korito, uzurpirao tuđu imovinu,… Zbog toga je grupa odlučnih Fočaka i Fočanki zabrinuto krenula u zaustavljanje tih čudnih radova oko vodozaštitne zone, oko rijeke Bjelave, Male Bjelave i Velike Bjelave. Naivno vjerujući da smo pravna država, obratiše se lokalnoj vlasti, opštinskim inspekcijama – da reaguju, da zaustave te bagere, to uništavanje.
Tada, tog marta kreće jedna priča koju bismo mogli staviti u rubriku „Vjerovali ili ne“.
Uzalud su se građani obraćali nadležnim institucijama, zabrinuti, između ostalog, i da će se ovim radovima ugroziti gradski vodovod. Niko im, danima, nije odgovarao. Vjerovatno pripremajući rješenje o izvođenju geoloških istraživanja, koje je Ministarstvo za energetiku i rudarstvo izdalo investitoru – mjesec dana nakon početka radova.
Da nije bilo protesta građana, pitanje je da li bi investitor ikada i dobio bilo kakvu dozvolu, a i rješenje su izdali dan nakon prvih protesta, vjerovatno misleći da će tako smiriti građane.
Međutim, prevarili su se. To rješenje je samo dodatno izrevoltiralo građane, te su oni nastavili da pišu nadležnim inspekcijama, institucijama, da reaguju na nezakonite radove. I… konačno je došlo do neke reakcije.
Republički vodni inspektor naložio je zaustavljanje radova na dvije od tri rijeke koje se bile na meti investitora, a šumarski inspektor uočio je nepravilnosti na terenu i slučaj predao policiji.
Ne obazirući se, investitor nastavlja svoja „geološka istraživanja“, prelazi rejon koji je dozvoljen, građani to prijavljuju Republičkoj inspekciji, bune se, ali vlast ne preduzima nikakve korake da spriječi devastaciju prirodnih bogatstava i kršenje propisa.
Naprotiv, načelnik opštine Radisav Mašić čak odbija da se sastane sa građanima i sasluša njihove stavove i argumente, predsjednik SO Foča odbija da održi posebnu sjednicu sa temom mHE Bjelava, a Opština formira komisiju „da utvrdi činjenično stanje na terenu“ u kojoj počasno mjesto daju investitoru, te – nakon što investitor završi sa pripremnim radovima, koje je trenutno planirao – zaključuju da su radovi obustavljeni.
Ipak, u jednom trenutku se mrse konci investitoru. Vlasnici uništenih imanja podnose prijave policiji protiv investitora, u kojim upozoravaju i vlast i inspekcije na bespravnu uzurpaciju i uništavanje njihove imovine, građani zbog toga traže ukidanje rješenja o geološkim istraživanjima, te nakon toga MUP RS-a predaje slučaj Bjelave Okružnom javnom tužilaštvu u Trebinju.
U pravnoj državi, ovo bi bio sretan kraj, odgovorni bi zajedno sa investitorom završili u zatvoru, jer bi tužilaštvo razotkrilo koruptivni lanac i otkrilo ko je sve dozvolio da se izvode nelegalni radovi i sprječavao institucije da ih zaustavi.
Ali, živimo u Bosni Hercegovini, gdje je vlast zaštićena vrsta, a ne građani.
Mada, nešto se ipak promijenilo – Skupština opštine Foča odlučuje da dozvoli da se tema izgradnje mHE Bjelava na kojoj bi govorili građani uvrsti u posljednju redovnu sjednicu tog saziva skupštine, pred izbore. Radost građana je, međutim, bilo kratkog vijeka – više od polovine odbornika se ne pojavljuje na zakazanoj sjednici, ne postigne se kvorum i otkaže se sjednica prvi put u posljednjih 10 godina. U šoku je predsjednik Skupštine opštine, u šoku su građani, u šoku je javnost a ustvari iza svega se krije lukava taktika investitorovih „prijatelja u vlasti“.
Načelnik opštine Foča, pred odlazak sa funkcije i bez konsultacije sa Skupštinom – koja je, dakle, onemogućena da donese svoj stav o ovom problemu – daje pozitivno mišljenje Ministarstvu energije i rudarstva o aneksu Ugovora o koncesiji. Komisija za koncesije, na osnovu toga, daje saglasnost za isti dokument i investitor zadovoljno trlja ruke.
Dakle, niko nije otišao u zatvor, investitor je dobio svoje, a građane i dalje niko ne čuje. Niti vlast, odnosno donosioci odluka, shvataju da bi oni trebali da bude servis građanima i da rade u njihovom interesu. I da se zadovolje platom koju im iz svojih džepova plaćaju građani, a ne da traži „dodatne izvore prihoda“ kroz pogodovanje „kontroverznim biznismenima“.
U međuvremenu, Vlada RS konačno pristane da se sretne sa građanima Foče, ali ne da im pruži podršku, nego da ih obavijesti da je u tom slučaju sve gotovo, jer su oni već potpisali Aneks ugovora o koncesiji – bez obzira na krivične prijave, bez obzira na lažiranu dokumentaciju, bez obzira na tužbe građana, bez obzira na to što je sve ukazivalo na potrebu da se taj aneks ne potpiše i da se ugovor sa investitorom, koji je pokazao prezir i prema zakonima i građanima, raskine, a on kazni a ne nagradi.
I, tako… investitor sada čeka ljepše vrijeme da završi započeto, a opštinski vodni inspektor i dalje ne vidi dobro – u junu 2020. je rekao da nema nikakvih radova u toku rijeke, a u februaru ove godine tvrdi da su klizišta nastala od velikih padavina i snijega – i nastavlja da radi svoj posao u interesu investitora.
U međuvremenu, u Foči je došla je nova garnitura vlasti, koja, sada na početku, obećava podršku, rješenje,… Obećavaju i redovnu sjednicu sa temom mHE Bjelava, na dnevnom redu. A građani se nadaju boljem. Jer… „nada umire posljednja“.
Ali – ono što je važno – osim nade izražavaju i spremnost za nastavak borbe. I za Bjelavu i za pravnu državu i za društvo kojim će vladati izabrani predstavnici građana a ne korumpirani pojedinci pod kontrolom „kontroverznih biznismena“.
