Šta spaja brezansko naselje Podžupča u Federaciji BiH i banjalučko Lazarevo/Budžak u Republici Srpskoj?
U ovom trenutku, ista nevolja – dugotrajna izloženost nesnosnom smradu iz proizvodnih pogona, u slučaju Podžupče obližnje fabrike namještaja “Wood Team”, a u slučaju Lazareva/Budžaka iz fabrike “Jelšingrad Livar Livnica čelika”.
Spaja ih i sporost i neefikasnost u reagovanju nadležnih institucija. Za koje, kao i na raznim drugim mjestima i u raznim drugim kontekstima – recimo u Kreševu i slučaju tamošnje fabrike kreča ili u sanskim selima izloženim uticaju rudnika Kamengrad – izgleda da im je nedovoljno stalo do vlastitih građana, odnosno da više brinu o investitorima koji krše zakone, zagađuju okolinu i truju građane, nego o građanima koji su tom zagađenju izloženi.
I spaja ih još jedna stvar – građanski aktivizam. Odnosno, nemirenje građana sa nasiljem kojim su izloženi i borba sa beskrupoloznim investitorima s jedne i nezainteresovanim, korupciji sklonim institucijama s druge strane.
U Podžupči, u svojoj borbi za čistu životnu sredinu, zdravlje i pravdu obraćali su se nadležnim inspekcijama i vlastima na svim nivoima, ali, dosad od njih nikakve koristi nisu imali. No, ne namjeravaju stati. Njih 114 potpisalo je peticiju za hitno zaustavljanje zagađenja ali i građenja nove proizvodne hala za koju, tvrde, investitor nema potrebnu građevinsku dozvolu.
“Ovo je država za bogaćenje povlašćenih i trovanja ostalih. Od našeg ovog prelijepog mjesta gdje imamo zelenilo, mir tišinu, bunar, vodu – oni žele da nas unište.”, kaže jedan od mještana.
A predsjednik Udruženja za zaštitu zdravlja i sigurnosti na radu u BiH Hajro Subašić, nakon što je pogledao snimke spornog postrojenja izrazio je skepsu da se radi o sagorijevanju drveta, jer u tom procesu ima vrlo malo dima:
“Ovo što sam ja vidio na jednom ili dva snimka – to je vrlo zabrinjavajuće. Vi ne znate čime vas truje neko, kakve će posljedice biti po zdravlje, po život ovih ljudi, po djecu – to neko mora vrlo ozbiljno shvatiti”.
No, umjesto profesionalnog, odgovornog i efikasnog reagovanja institucija sistema, građanima je ponuđen sastanak sa predstavnicima firme, u kome se ovdašnji načelnik pojavljuje kao – posrednik??? Kao da se radi o nekom privatnom sporu u kome vlast eto pokazuje dobru volju da posreduje u njemu. Što govori o tome da, između ostalog, institucije u ovoj zemlji ne samo da ne rade, nego, izgleda ni ne znaju šta im je posao. Ili bi, pred izbore, da malo glume da nešto rade u interesu građana, pa, eto – organizuju sastanak “strana u sporu”.
Situacija u Lazarevu/Budžacima je nešto povoljnija.
Inspektorat Republike Srpske i nadležna Urbanističko građevinska i ekološka inspekcija su, nakon brojnih pritužbi građana, 18.07.2022. godine proveli kontrolu i donijeli rješenje kojim se zabranjuje preduzeću Jelšingrad Livar Livnica čelika a.d. Banja Luka, topljenje i livenje čelika u svim instalisanim kapacitetima odnosno pećima koje posjeduje kao i obavljanje svih djelatnosti koje uzrokuju nekontrolisanu emisiju neugodnih mirisa i disperziju polutanata u atmosferu.
“Zabrana će trajati do potpunog otkanjanja emisije neugodnih mirisa i disperzije polutanata u okolnu atmosferu od strane predmetnog preduzeća. Kontrolom je utvrđeno da su ventilacioni sistemi unutar proizvodne hale nefunkcionalni ali i tehnički nedostaci na samoj proizvodnoj hali, a koji se odnose na ostakljene površine koje su polupane, a iste nisu obnavljane i kroz koje je zbog strujanja vazduha dolazilo do nekontrolisane emisije neugodnih mirisa i disperzije polutanata u atmosferu”, naveli su iz Inspektorata RS.
No, iako je fabrika formalno zatvorena, smrad se u ovom dijelu grada i dalje osjeti. On je, po navodima inspekcije, rezultat intenzivnih testiranja i otklanjanja nedostataka u proizvodnim pogonima fabrike.
Ali i dalje nema odgovora do kada će se vršiti ta testiranja i da li će nedostaci biti otklonjeni u nekom razumnom roku, jer je građanima život sa skoro svakodnevnim smradom nepodnošljiv.
Cinici kažu da bi problem ipak mogao biti riješen, jer – je smrad postao toliki da se osjeti čak i do zgrade Vlade. A političarima, za razliku od “običnih građana” ne smije da smrdi. Bar ne izvana.
