Po elementarnoj logici, stalni nadzor revizora i ukazivanje svake godine na nepravilnosti, greške i nezakonitosti u radu institucija, uz konkretne preporuke za njihovo otklanjanje, trebao bi ne samo dovesti do poboljšanja, nego u jednom trenutku, obesmisliti tu vrstu nadzora i, posljedično, osloboditi kapacitete za neke druge poslove.
Za razliku od entitetskih vrhovnih revizorskih institucija, koje ogromna količina potencijalnih subjekata revizije, u nesrazmjeru sa njihovim kapacitetima, onemogućava u takvom nadzoru (jer godišnje ne uspijevaju da izvrše finansijsku reviziju ni 10% od ukupnog broja institucija), ured za reviziju institucija na državnom nivou – koji je odgovoran za reviziju samo 74 institucije – provodi nadzor nad radom svih institucija za koje je odgovoran, svake godine. Već dva desetljeća.
No, rezultat, izostaje. Ne da za ova dva desetljeća nema pomaka, nego oni, naprosto, nisu isključivo pozitivni, nego u nekim slučajevima institucije ignorišu preporuke i ne popravljaju davno detektovano loše stanje, a u drugim, pak, nakon godina poboljšanja ili konstatno dobrog stanja, iznenada dođe po pogoršanja.
Finansijska revizija za 2022. godinu, nad 74 institucije na državnom nivou, savršeno ilustruje navedeno. Analiza izvještaja koje je Ured za reviziju institucija BiH objavio krajem jula, pokazuje da je procenat institucija koje nisu dobile pozitivne ocjene za obje komponente finansijske revizije, sa 12% u prethodne dvije revizije, u posljednjoj skočio na 18%.
Umjesto 8 institucija, koje su u finansijskoj reviziji za 2021. dobile mišljenje sa rezervom za jednu ili obje komponente finansijske revizije i jedne koja već dvije decenije dobija suzdržano mišljenje, u finansijskoj reviziji za 2022. 11 je institucija sa mišljenjem s rezervom i dvije sa suzdržanim mišljenjem.
Od prethodne godine, četri je institucije na državnom nivou popravilo svoje ocjene (3 koje su imale jedno pozitivno a jedno mišljenje s rezervom, sada imaju oba pozitivna, dok jedna koja je imala oba mišljenja s rezervom, sada ima „samo“ jedno), tri su ostale na istim (dvije sa jednim mišljenjem sa rezervom i jedna sa oba suzdržana mišljenja), a 9 ih je dobilo lošije ocjene nego u prethodnoj reviziji (7 koje su imale pozitivne ocjene za obje komponente finansijske revizije, sad za jednu od njih imaju mišljenje s rezervom, jedna koja je imala mišljenje s rezervom samo za jednu komponentu finaniske revizije sad ima za obje, a jedna koja je prethodno imala jedno pozitivno a jedno mišljenje s rezervom, sad ima oba suzdržana mišljenja).
Baza podataka iz revizorskih izvještaja, CCI-a, pokazuje da je ovo najlošiji rezultat najmanje od 2015. godine. A za još lošije od toga, „fali“ da neka od institucija koje uporno ignorišu nalaze i preporuke revizora, konačno ponovo dobije negativno mišljenje, kojeg na državnom nivou nismo vidjeli od 2011. godine.
Pritom, od 249 preporuka koje je 13 institucija, koje u finansijskoj reviziji za 2022. nisu dobile pozitivno mišljenje za obje komponente finansijske revizije, dobilo u prethodnoj finansijskoj reviziji, za 2021., u međuvremenu je u potpunosti realizovano tek 77, odnosno 31%. Zbog čega većina preporuka datih u finansijskoj reviziji za 2022. predstavljaju ponovljene, nerealizovane, preporuke iz prethodnog perioda.
I upravo je u (ne)realizaciji preporuka, odnosno ignorisanju revizorskih nalaza i preporuka od strane institucija, jedan od glavnih problema u ostvarivanju društvene uloge revizije u BiH.
Odgovornost, za kompletnu nezadovoljavajuću situaciju, nije na revizorima (osim što bi uvijek mogli biti još kritičniji, jer se u tome kad se radi kontrola institucija koje troše javni novac ne može pretjerati). Odgovornost je na ostatku sistema koji ne funkcioniše. Prije svega na Parlamentu koji se zadovoljava ulogom „protočnog bojlera“, odnosno formalnim otaljavanjem obaveze razmatranja revizorskih izvještaja, bez zalaženja u suštinu i posezanja za sankcijama za loše rezultate ili ignorisanje revizorskih preporuka od strane rukovodstava nekih institucija. Na Vijeću ministara, koje ne da ne vrši pozitivan uticaj na druge institucije, nego ni unutar sebe ne uspijeva da sredi stanje i otkloni neke od najozbiljnijih primjedbi revizora. I na Tužilaštvu, koje, kao i sva ostala u BiH, i sama ignorišu revizorske izvještaje, sa nemuštim opravdanjima da oni ne daju osnova za pokretanje optužnica. Zanemarujući činjenicu da to ni nije posao revizora, nego njihov. Ali da su podaci iz nekih revizorskih izvještaja – na koje ovih dana ukazuju i mediji – dovoljni za izazivanje sumnje u počinjenje krivičnog djela i pokretanje istrage. Koja bi, ako nam je tužilaštvo nezavisno od političkog uticaja, nekad trebale završit i optužnicima, sudskim procesima i presudama.
No,… Ne lipši magarče do zelene trave.
