Zadnjeg radnog dana 2023. godine Glavna služba za reviziju javnog sektora Republike Srpske objavila je 4 posljednja izvještaja iz svog plana za ovu godinu, među kojima i izvještaj o provedenoj reviziji učinka na temu “Prevencija vršnjačkog nasilja u Republici Srpskoj”.
Izvještaj je kreiran i objavljen u godini u kojoj je regiju a i širi prostor potresla tragedija u beogradskoj osnovnoj školi Vladislav Ribnikar.
Dok su građani Srbije ispravno shvatili korijen zla, koje je eskaliralo na neočekivanom mjestu, pokrećući val protesta “Srbija protiv nasilja”, na kojim su deseci hiljada ljudi mjesecima, na ulicama Beograda i gradova širom Srbije tražili da se obuzda nasilje u javnom prostoru, politici i medijima, u BiH je najveći generator takvog nasilja, fokus javnosti na, generalno, loše stanje u društvu, s naglaskom na mlade i školstvo, iskoristio za nastavak širenja ksenofobije i populističkih autokratskih obrazaca ponašanja. Pa je, umjesto psihologa i pedagoga, on(!) javnosti “objašnjavao” šta je problem i kako ga riješiti. Nudeći, umjesto radikalne promjene ponašanja vlasti i kriminalizacije politike nasilja (a u obrazovnoj politici, ulaganja u kvalitet školstva, vannastavne aktivnosti, psihologe i obrazovni kadar, te reforme koja bi u prvi plan stavila zdravlje, sreću i kritičko mišljenje a ne pokoravanje), “rješenje” usklađeno sa svojom jednodimenzionalnom politikom – povećanje (državne) stege i (policijske) sile u školama. Kao dio sveobuhvatnog plana stvaranja, od građana Republike Srpske – sistematskim gušenjem njihovih ljudskih i građanskih prava – odanih podanika režima (na tragu domanovićevskih sljedbenika Vođe) a ne zdravih jedinki demokratskog građanskog društva, u kome je vlast samo servis u službi građana.
Po Miloradu Dodiku, “čovjeku sa američke crne liste”, specijalizovanom za politički reket i verbalno nasilje širokog spektra (sa ambicijom njegovog proširenja), krivac za sve su – stranci. Nije baš “nabrzinu”, pred press konferenciju zakazanu svojevremeno povodom zločina u Beogradu, uspio da smisli kako da i u toj prilici za sve optuži Visokog predstavnika, američkog ambasadora i “strane sudije” u Ustavnom sudu BiH, ali je jasno stavio do znanja da je sve bilo dobro dok se Bosnom i Hercegovinom nisu počeli širiti strani uticaji: “Olako smo prihvatili neoliberalne vrijednosti kroz programe koji su nam devastirani. Danas smo nizom uslovljavanja doveli naš obrazovni sistem da ne odražava potrebe našeg društva u cjelini.”
Pokušajmo zanemariti da je ova izjava izričena u kontekstu masovnog ubistva u školi u susjednoj državi i u tobožnjoj namjeri „da bi mogući tragičan događaj spriječili na našoj teritoriji“ i pokušajmo se ne baviti pitanjem “Šta je, zaboga, taj… htio da kaže?”. Pogotovo što je instalaciju neoliberalnih vrijednosti precizno smjestio u Republiku Srpsku a ne (i) u Srbiju, čime je ovu stavio u poziciju poželjnog uzora, u kontekstu u kome to ona može biti samo poremećenoj osobi. I pokušajmo se ne upuštati u polemiku o tome šta su to “potrebe našeg društva u cjelini”, sa zagovornicima teorije “Jedan narod, jedna država, jedan vođa”.
I fokusirajmo se na to da Milorad Dodik za stanje u kome se nalazi ovdašnje školstvo optužio strance (po matrici po kome su mu oni krivi za sve u društvu – uključujući i postojanje nerežimskih medija i nevladinih organizacija koje se bave borbom protiv korupcije, zloupotreba vlasti, netransparentnosti i pljačke javnog novca i prirodnih bogatstava).
U tom kontekstu zanimljive podatke nude i revizija učinka iz 2018. godine “Upravljanje resursima osnovnih škola” i pomenuta “Prevencija vršnjačkog nasilja u Republici Srpskoj”, objavljena prije nekoliko dana.
U izvještaju o prvoj, revizori su konstatovali opravdanost brojnih informacija u javnosti o problemima u funkcionisanju osnovnog obrazovanja i školskih ustanova, ukuljučujući i one povezane sa mogućnošću ispunjavanja najosnovnijih standarda i uslova za učenje i rad. Nevedeno je da dotrajalost i neuslovnost školskih objekata (javnost je svojevremeno skandalizovana fotografijama školskih WC-a ali i učionica), nedostajuća oprema i rekviziti traže nova ulaganja jer pojedini školski objekti ne ispunjavaju ni minimum tehničke uslovnosti i opremljenosti. Revizori su konstatovali i da je jedan od uzroka problema neblagovremeno i nedovoljno izdvajanje budžetskih sredstava za potrebe škola. Pri čemu govorimo o osnovnim komunalnim uslugama, investicionom održavanju, popravkama i opremanju škola! (O ozbiljnijim ulaganjima u kvalitet škola i nastavni kadar i sveobuhvatnu brigu o učenicima, njihovom zdravlju, obrazovanju, vaspitanju, razvoju ili o depolitizaciji obrazovanja i ukidanju sistemskog nasilja prema manjinama u njemu, nema, naravno, ni govora, pa se revizori time nisu ni bavili).
Dakle, nema sumnje da “ovdašnji obrazovni sistem ne odražava potrebe društva”. Ali ni katastrofalno stanje u školama, koje su 2018. detektovali revizori, ni sveprisutna korupcija i kriminal u školstvu, koju su zadnjih godina otkrivali mediji, a početkom 2023. se tome pridružili i SIPA i Tužilaštvo, nisu rezultat “olakog prihvatanja neoliberalnih vrijednosti” i djelovanja stranaca, nego logičan rezultat djelovanja lokalne vlasti i njenih vrijednosti.
A slično je i sa vršnjačkim nasiljem.
Revizori Republike Srpske su, ispitujući ulogu, nadležnosti i odgovornosti, u oblasti vršnjačkog nasilja, Vlade Republike Srpske, Ministarstva prosvjete i kulture, Ministarstva unutrašnjih poslova, Ministarstva porodice, omladine i sporta, Ministarstva zdravlja i socijalne zaštite, Republičkog pedagoškog zavoda, osnovnih i srednjih škola, u vremenskom periodu od 01.01.2019. do 30.06.2023. godine, konstatovali da sistem prevencije vršnjačkog nasilja u Republici Srpskoj uopšte ne funkcioniše, odnosno da nije u potpunosti uspostavljen i da nije efikasan.
Na nivou Republike Srpske nisu doneseni ni konkretni strateški dokumenti koji se odnose na vršnjačko nasilje i njegovu prevenciju.
Vršnjačko nasilje nije definisano, niti je ova oblast zasebno regulisana u postojećim zakonskim i podzakonskim propisima u Republici Srpskoj, poput propisa iz oblasti vaspitanja i obrazovanja, dječije i socijalne zaštite, krivičnog i prekršajnog zakonodavstva. Ne postoji poseban zakon kojim se uređuje materija vršnjačkog nasilja.
Institucije planiraju i provode različite aktivnosti prevencije vršnjačkog nasilja o čemu se uglavnom ne vode funkcionalne evidencije, niti se prate i evaluiraju ostvareni rezultati i efekti.
Praćenje i izvještavanje o vršnjačkom nasilju i realizaciji mjera i aktivnosti prevencije vršnjačkog nasilja propisima nije formalno uređeno, niti je adekvatno uspostavljeno.
Itd. Itd. Itd.
Uglavnom, slijedeći logiku predsjednika Republike Srpske, a istovremeno prihvatajući da su nalazi i zaključci revizora tačni (mada, danas-sutra, i oni mogu završiti kao “strani agenti” i “izdajnici” i vlast njihov rad dovesti u pitanje – nezavisno od toga što ih opozicija tretira kao režimske), ispada da su stranci i njihove nametnute nam neoliberalne vrijednosti spriječavale i sprječavaju vlast u Republici Srpskoj da se bore protiv vršnjačkog nasilja, kao i drugih negativnosti u ovdašnjem školstvu.
No, i pored toga rezultati su (za vlast) evidentni. Citirajmo još jednom predsjednika Republike Srpske:
“Razvili smo sistem kontrole u školama već nekoliko godina i on daje rezultat, ali ne i definitivan. Zato će se pojačati bezbjednost kroz pripadnike MUP-a.”
Po jedan policajac u svakom razredu? U magarećoj klupi? Sa kloniranim Predsjednikom pored sebe.
Zanimljiv (uvijek isti) odgovor na sve probleme. Od nasilja u školama, preko protesta zbog nefunkcionisanja pravne države ili kršenja ljudskih prava, do političkih sukoba na nivou države, koji završavaju pričama o međuentitetskoj “granici” ili hapšenju nepoželjnih stranaca (pri čemu je taj termin za tamošnjeg vladara vrlo fleksibilan i “otvoren za sve” – od Visokog predstavnika i ambasadora zapadnih zemalja, preko koalicionih partnera “iz Federacije” kad dolaze nepozvani i usuđuju se da Banjaluku tretiraju kao svoj grad, do SIPA-e, Tužilaštva i državnog i ustavnog suda).
No, stvar je krajnje logična – Zar ste od nekoga ko, zapravo, praktikuje “vršnjačko nasilje” na nivou države, očekivali da da smislen odgovor u cilju sprečavanja vršnjačkog nasilja u školama? I zar ste od nekog kome je nasilje modus operandi njegovog političkog djelovanja, očekivali da se u rješavanju bilo kog problema ne oslanja, prvenstveno, na represivni aparat koji mu je potčinjen?
“Samo nemoj, nemoj po glavi, druže plavi”, rekao bi Ukleti Holanđanin. I “da rata ne bude”.
