Vlasti u Republici Srpskoj, za razliku od onih u Federaciji BiH nisu zakonom zabranile daljnju gradnju mini hidroelektrana. Pa se, iako je dokazano da od njihove gradnje korist imaju samo pojedinci, a da zajednica i priroda samo trpe posljedice destrukcije, ataci na rijeke u ovom entitetu i dalje nastavljaju.
Ali se nastavlja i borba građana i eko aktivista.
Tako je u nedjelju, 10.03.2024., povodom najave početka izgradnje male hidroelektrane na rijeci Duboka, u istoimenom selu na teritoriji opštine Kotor Varoš, održan protestni skup pod nazivom „Ni kapi Duboke!“.
Skupu, koji je započeo u simboličnih 5 do 12, su, osim mještana, prisustvovali i predstavnici Кoalicije za zaštitu Duboke, nevladine organizacije Centar za životnu sredinu, Planinarskog društva “Mehanizam”, te Sportskog ribolovnog društva Кotor Varoš.
Predsjednik Кoalicije za zaštitu Duboke Tomo Dubočanin rekao je da su ljudi koji su se okupili u Кoaliciji pokrenuli brojne pravne procese da se dokumentacija koja je izdata investitoru za gradnju mini centrale poništi.
“Mi smo uporni i odlučni. U stanju samo stati pred bagere, mašine i ne dati rijeku. Neka nas hapse ali ne mogu preko nas”, poručili su iz Koalicije.
Rijeka Duboka, koja protiče kroz opštine Kneževo i Kotor Varoš, jedna je od značajnijih pritoka rijeke Vrbanje, gradi veliki broj slapova, bogata je potočnom pastrmkom, a njen kanjon krase i dva značajna vodopada – Skakavac i Pod kotlom – koji predstavljaju posebnu turističku atrakciju ovoga kraja. Takođe, kanjon rijeke Duboka sa vodopadom Skakavac potencijalni je kandidat za status zaštićenog područja, što je i predviđeno Izmjenama i dopunama Prostornog plana Republike Srpske do 2025. godine.
Predstavnici Centra za životnu sredinu ranije su obišli lokacije i uvidjeli da građevinskim radovima koji se spremaju u narednom periodu, može doći do velike devastacije rijeke, njenog korita, okolne šume i samog naselja.
„Gradnja elektrane u ovakvom jednom području, čiji veći dio izgleda kao netaknuta oaza, prijeti da dovede do ozbiljne degradacije jednog značajnog prostora, ne samo za mještane ovog kraja, nego i za široku zajednicu u cjelini. Trasa cjevovoda je suludo planirana kroz obližnju šumu, što je takođe jedinstven slučaj kada je gradnja ovih objekata u pitanju. Ovo idilično mjesto bi zasigurno pretrpjelo ogromnu devastaciju ako bi se elektrana sagradila“, upozorio je Vladimir Topić, asistent na programu Energija i klimatske promjene u Centru za životnu sredinu.
Simptomično je, i potpuno u skladu sa dosadašnjim iskustvom građana ove zemlje je da se vlasti, zapravo, nikad ne može i ne smije vjerovati – da se ona, u trenucima kad je neki problem u fokusu interesa javnosti i kad ta javnost pokazuje odlučno protivljenje odlukama vlasti, pritaji, ali od svojih planova i koruptivnih interesa ne odustaje, nego samo čeka pogodan momenat da nastavi njihovu realizaciju.
Tako, mještani godinama nisu imali informacije o ovom projektu i vjerovalo se da se od njega odustalo. A onda su ostali zatečeni pripremama za početak gradnje.
No, demokratija i podrazumijeva stalnu budnost, involviranost u procese odlučivanja i brza reagovanja.
Za razliku od nekih mjesta i rijeka za koje je vać kasno, u Dubokoj i za Duboku, zahvaljujući i pomoći koju mještani imaju od ekoloških udruženja i aktivista, reagovano je “u zadnji čas”. I provodi se kombinacija aktivnosti – protesta i pravne bitke – koja se na mnogim drugim mjestima pokazala kao efikasno rješenje.
Tomo Dubočanin, predsjednik Kolacije za zaštitu rijeke Duboke, izjavio je, na nedeljnom protestu, da će se tražiti odgovornost svih koji su učestvovali u kreiranju brojnih nepravilnosti koje su pratili postupak za izdavanje ekološke i građevinske dozvole. On je naglasio da investitor planira dovesti cijevi na 200 metara od poznatog vodopada.
