“Mi sa mađarskim partnerima u narednom periodu možemo valorizovati sva naša bogatstva i na Ozrenu, u Loparama, Jezeru, Mrkonjić Gradu, Rudom, Čajniču, okolini Zvornika. Mi ćemo kao Srpska morati donijeti odluku da idemo u eksploataciju tih mineralnih sirovina ali nijednog momenta ne na štetu zagađenja okoline ili zdravlja naših ljudi” prošlonedeljna je izjava premijera Radovana Viškovića, koja je razljutila ne samo ekološke aktiviste, već i brojne građane koji se protive uništavanju prirode zarad eksploatacije ruda.
Višković je na ovaj način dematovao predsjednika RS Milorada Dodika, koji je u februaru bio izričit da RS neće dati nikome koncesiju na rude, a pogotovo da će ona biti izvožena iz BiH. Iznoseći procjene da je procijenjena komercijalna vrijednost rudnog bogatstva RS trenutno 15 milijardi evra, predsjednik RS je tvrdio da će ih umjesto strancima ponuditi domaćim biznismenima.
“Nećete moći uvoziti rudu od nas. To mora da bude potpuno po ekološkim standardima. Pitaćemo ljude šta oni žele da poslije ovoga ostane ovdje, a prije toga izgradiće fabrike za preradu. Ako neće, neće ni dobiti” – jedna je od njegovih tadašnjih izjava.
Zapravo, predsjednik RS je na ovu temu već razgovarao sa mađarskim zvaničnicima mjesec dana ranije, odnosno 26. januara je nakon susreta sa ministrom vanjskih poslova Mađarske Peterom Sijartom u Banjaluci. Tada je izjavio da su na tom sastanku definisani projekti i novi odnosi po ekonomskom pitanju RS i Mađarske u oblasti energetike i poljoprivrede. Pritom nije krio zadovoljstvo zato što je Mađarska pomogla RS sa 100 miliona evra kredita.
Višković je protekle sedmice istakao da Srpska neće prihvatiti da korist od njenih rudnih bogatstava prigrabe stranci, uz podršku, kako je naglasio, “raznih organizacija”. Istovremeno je pohvalno govorio o savezu sa Mađarima, a po običaju one koji se budu protivili optužio je da su na planu usporavanja RS, za što je kako je naveo “oformljen i ozbiljan nevladin sektor, koji čine razna udruženja i pokreti koji se finansiraju sa tačno određenih stranih adresa”.
“Bogami Viškoviću, neće ni narod dozvoliti da vi iz vlasti imate ličnu korist od rude, sve poslove dogovarate u četiri oka bez institucija, neće proći muljaža kao sa rafinerijama, sve mora proći kroz skupštinu. Opustošili su i pokrali sve na zemlji i u vazduhu. Sada, kao krtice, idu da opustoše i pod zemljom. Jedino sto ste vi razvili su vlastiti dzepovi. Pošto u RS ima tradicija u rudarstvu, predlažem da bude obrnuto. Da mi kopamo po Mađarskoj rude, da to dogovorite sa našim najnovijim prijateljima i braćom Mađarima i Kinezima” – reakcije su ozrenskih aktivista na Viškovićeve izjave.
Podsjetile su ga i da su Mađari nešto više od jednog vijeka bili u savezu sa Austrijom kao austrougarska zajednica i da su iz BiH izvozili ugalj i drva i da su za to izgradili čak i puteve i pruge. Sada se, kažu, Ugari vraćaju ponovo na ove prostore da im otmu to što je još ostalo. Da ostave pustoš, a da se vlasti RS prave kao da Mađari nisu stranci. Ogorčeni su Ozrenci i na nezvanične informacije koje dolaze do njih da je, pored dobojskog dijela Ozrena, za koji su vlasti te lokalne zajednice bez pitanja građana dali za istraživanja, investitor “Lykos Balkans Metals” ponovo dobio dozvolu za geološka istraživanja na projektu “Sočkovac” u opštini Petrovo.
“Ta dozvola im je poništena na kraju maja 2022. godine, a sada se priča da je obnovljena i da po usvajanju novog Zakona o geološkim istraživanjima u NSRS će dobiti i proširenje istražnog polja na ukupno 117 kvadratnih kilometara. Imamo dokaze da mešetari pod lažnim imenima za račun investitora kupuju zemlju posredstvom advokata, odnosno notara od vlasnika parcela na Ozrenu tražeći isključivo da je na brdovitom terenu, što znači upravo za potencijalni rudnik” – ne kriju ljutnju ekološki aktivisti sa Ozrena.
Na najave zvaničnika iz republičkih vlasti da se sa Mađarima pregovara o “valorizovanju rudnog bogatstva”, pominjanjem i njihove lokalne zajednice, reagovali su i iz opštine Lopare. Načelnik te opštine Rado Savić gostujući u današnjem Jutarnjem programu BNTV rekao je da narod Majevice plaše najave najviših zvaničnika RS. Pozivajući se na izjave premijera Radovana Viškovića da će se sa mađarskim partnerima vršiti eksploatacija litijuma i drugih mineralnih sirovina u RS, Savić je iznio tvrdnje da svako ko to podrži neće biti podržan od naroda i da je ubijeđen da stanovništvo sa prostora Majevice neće dozvoliti iskopavanje litijuma, odnosno da neće dati njena bogatstva i rudna blaga.
„Nismo mi za to, mi to ne želimo. Narod, ekološki aktivisti i opštinska uprava ne žele otvaranje rudnika litijuma na Majevici, tu se priča završava, mi to nećemo dozvoliti. Imaju pravne i zakonom dozvoljene metode naše borbe. Mi smo napravili i veliki narodni protest, napisali deklaraciju, prikupili potpise za njen ulazak u Narodnu skupštinu i čekamo epilog. Imamo i druge aktivnosti i načine borbe, ako to s deklaracijom ne prođe kako treba“ – rekao je Savić, najavivši da će ovih dana objaviti i spisak 100 intelektualaca i poznatih ličnosti iz RS, koji nisu političari, a svojim su potpisom podržali narod, aktiviste, opštinu i borbu protiv otvaranja rudnika litijuma na Majevici.
