U dvadeset i četri godine postojanja Glavne službe za reviziju javnog sektora u Republici Srpskoj do februara 2024. nikad se nije dogodilo da neka institucija ili javno preduzeće odbije provođenje revizije.
No, uvijek postoji prvi put (a cinici, a i Federalni revizori na osnovu svog iskustva, dodaju i: Nikad ne reci ‘Nikad više’).
A prvi u Republici Srpskoj kome je to palo na pamet je Aleksandar Marković, direktor banjalučkog Zavoda za izgradnju. Sada već bivši. Koji, međutim, nije smijenjen zbog onemogućavanja provođenja revizije. Nego, navodno, zbog slanja opomene građanima, iz Zavoda, o neplaćenim komunalnim naknadama, a za koje je nastupila apsolutna zastara.
A za odbijanje saradnje sa revizorima Glavne službe za reviziju javnog sektora Republike Srpske, argument mu je bio da on smatra da Zavoda za izgradnju ne spada u javni sektor i da ne treba biti subjekt revizije. Tvrdeći pritom i da on ne sprječava vršenje revizije, nego samo traži da njen osnov bude preispitan. Pri čemu je iz konteksta jasno da pod “preispitivanjem” smatra prihvatanje njegovog stava, po kome, između ostalog “To što je Grad Banjaluka većinski vlasnik Zavoda nije presudno bitna činjenica.” i “da se registrovana djelatnost Zavoda ne može utvrditi kao djelatnost od opšteg interesa”. (Nego je od privatnog?)
No, Glavna služba za reviziju nema nikakvih nedoumica o svojoj nadležnosti.
“Članom 2. Zakona o javnim preduzećima utvrđen je pojam javnog preduzeća, pa se tako javnim preduzećem smatra pravno lice koje je upisano u sudski registar kao privredno društvo u formi akcionarskog društva ili društva sa ograničenom odgovornošću, radi obavljanja djelatnosti od opšteg interesa i u čijem osnovnom kapitalu Republika Srpska ili jedinica lokalne samouprave direktno ili indirektno ima većinsko vlasništvo. Imajući na umu da je Zavod za izgradnju Banjaluka akcionarsko društvo u kojem Grad Banjaluka ima većinsko vlasništvo (71,86% akcijskog kapitala), ispunjeni su uslovi da se Zavod za izgradnju smatra subjektom revizije u nadležnosti Glavne službe za reviziju”, samo je jadan u nizu argumenata koje je iznijela Glavna služba za reviziju javnog sektora Republike Srpske.
Konstatujući da je “u interesu kako Grada Banja Luka (kao većinskog vlasnika), tako i drugih akcionara Zavoda za izgradnju a.d. Banja Luka, kao i javnosti Republike Srpske da se provede planirana finansijska revizija.” Pogotovo što se za ovo preduzeće godinama vežu razne afere i gubici. Te bi svi osim uključenih u eventualne nezakonitosti u radu, trebali da su zainteresovani za nalaze i zaključke nezavisne revizije.
Grad se, nažalost, nije pokazao u najboljem svjetlu u ovom skandalu. Nakon njegovog izbijanja, naime, gradski menadžer je za medije samo kratko izjavio da “u slučaju ZIBL-a direktor primjenjuje propise koji se odnose na poslovanje preduzeća, a da vlasnik (Grad) nije nadležan za pojedinačne proceduralne slučajeve”. Da bi se samo nekoliko dana kasnije, u javnom obraćanju, Gradonačelnik bavio opomenama za neplaćene račune koje ZIBL šalje građanima i najavljivao smjenu direktora. No, očigledno je da je percepcija javnosti u izbornoj godini lokalnoj administraciji, predvođenoj gradonačelnikom, mnogo značajnija od kršenja zakona i onemogućavanja rada revizora. Što povlači za sobom pitanje i njihovog odnosa, kao većinskog vlasnika, prema ovom problemu u nastavku.
Ovim problemom baviće se, kada se konačno održi sjednica (a mogla bi naredne sedmice, pred zakazanu sjednicu Narodne skupštine), i Odbor za reviziju Narodne skupštine Republike Srpske, kome se Glavna služba za reviziju obratila, očekujući od njega da preduzme mjere iz svoje nadležnosti, odnosno sam ili uz pomoć Narodne skupštine izvrši pritisak na ZIBL u cilju omogućavanja provođenja revizije.
Predsjednica Odbora Mirjana Orašanin već je ranije izjavila da “ZIBL jeste akcionarsko društvo u kojem Grad Banjaluka tj. lokalna samouprava ima više od 71 posto vlasništva i po tom osnovu oni spadaju javni sektor”, ali, pošto je ona, zapravo, predstavnik opozicione manjine u Odboru, treba sačekati i stav većine, koja je posljednjih godina pokazala sklonost opstrukcijama izvršavanja zakonskih obaveza Odbora.
S druge strane, problem bi mogao da bude otklonjen vrlo jednostavno. Tako što novi, a aprilu imenovani, direktor (Dejan Hanak), sve proglasi greškom svog prethodnika i pozove Glavnu službu za reviziju javnog sektora Republike Srpske da provede planiranu finansijsku reviziju za 2023. godinu, stavljajući joj na raspolaganje svu potrebnu dokumentaciju.
Na pitanje da li će to i uraditi ili će ostati pri odluci svog prethodnika – koje je portal Revizije info postavio novom direktoru – do objave ovog teksta nismo dobili odgovor. A taj odgovor će da razjasni i radi li se, u ovom prvom slučaju onemogućavanja provođenja revizije u Republici Srpskoj, o zaštiti ličnih interesa bivšeg direktora ili direktori, zapravo, sprečavanjem nezavisne revizije ZIBL-ovih finansijskih izvještaja, štite mnogo veće “igrače iz sjene”.
Jer interese preduzeća ili Grada kao njegovog vlasnika (onemogućavanjem revizora da rade svoj posao) sigurno ne štite. Toliko naivan niko nije.
