Poslanici Narodne skupštine Republike Srpske danas, 22.05.2024., su na 9. sjednici u Banja Luci razmatrali podnešenu “Deklaraciju o protivljenju otvaranja rudnika litijuma, bora, natrijuma, stroncijuma, kalijuma i prateće asocijacije elemenata na teritoriji opštine Lopare” – građanska inicijativa, koju su zajednički podnijeli ekološki aktivisti i opštinska uprava Lopara.
Ispred predlagača, Deklaraciju je obrazložio načelnik opštine Lopare Rado Savić, koji je informisao poslanike da su geološka istraživanja litijuma i drugih mineralnih sirovina na području opštine Lopare rađena u više navrata, prvo u periodu od 1998. do 2003. godine, drugo od 2012. do 2013. godine i aktuelno poslednje od 2018. do 2022. godine. Njegove su tvrdnje da ranija istraživanja nisu dala pozitivne rezultate, odnosno nije utvrđeno da postoje značajnije rezerve litijuma i ostalih mineralnih sirovina, a istraživanja provedena od 2018. godine su navodno utvrdila postojanje većih količina litijuma, bora, natrijuma, stroncijuma, kalijuma i prateće asocijacije elemenata.
“Istraživanje od 2018. godine. je provedeno na osnovu odobrenja Ministarstva rudarstva i energetike Republike Srpske, opština Lopare nije dala nikakvu saglasnost, niti je to bilo propisano tada važećim zakonom, koji je donijet još 2013. godine. U javnosti se spekulisalo kako je opština dala dozvole za istraživanje, što nije tačno, jedino je iz naše lokalne zajednice odjeljenje za urbanizam dalo dozvolu za magacin, odnosno ranije izgrađeni objekat u kome su se čuvali uzorci koji su uzeti iz istražnih bušotina. Na bazi prethodno negativnih rezultata nisu ni postojala neka očekivanja da će biti ovakva situacija kao što je danas. Istraživanja u Loparama su započeta prije dešavanja u Jadru u Srbiji. Nakon što su se pojavile informacije u medijima o otkriću litijuma na Majevici i eventualnim planovima kompanije za ekspoloataciju litijuma došlo je do snažnog uznemirenja građana, te do reakcije ljudi koji su se bunili, kod kojih se pojavio strah od ugrožavanja životne sredine što bi kao posledicu imalo raseljavanje stanovništva sa ovog područja. Mi smo tražili informacije u prvi mah od kompanije, koja je vršila istraživanja, odgovor je bio usmenog karaktera bez ijednog jedinog pisanog dokumenta, što smatramo izuzetno nepouzdanim i činjenicom koja nam produbljuje sumnju u to da ovo ne može biti bezbijedan i siguran posao. Obratili smo se 25. oktobra 2023. godine Predsjedniku Vlade tržeći informaciju o planovima Vlade, odnosno šta Vlada planira u pogledu ekspoloatacije litijuma na Majevici, jer su istraživanja završena. Od predsjednika Vlade nismo dobili direktan odgovor, već smo dobili odgovor od Ministarstva rudarstva i energetike u kome se konstatuje da su izvršena istraživanja na osnovu odobrenja Ministarstva, da je izvršena i potvrda rezervi litijuma i drugih mineralnih sirovina na području opštine Lopare, ne navodeći utvrđene količine mineralnih sirovina. Takođe u odgovoru Ministarstva navedeno je da u tom trenutku niko nije podnio zahtjev za dobijanje koncesije za eksploataciju” – rekao je Savić u uvodnom obraćanju na sjednici NSRS.
Naglasio je i da je u ovoj lokalnoj zajednici na javnoj tribini, organizovanoj u decembru prošle godine, zauzet jasan stav da se protive izgradnji rudnika litijuma na Majevici.
“Obzirom na to da su republički javni funkcioneri ćutali o ovom projektu, da se nisu oglašavali u javnost, odlučili smo se da pokrenemo građansku inicijativu i napišemo ovu deklaraciju. Izostankom zvaničnog stava nadležnih i odgovornih na višem nivou vlasti na ovu temu, organizovali smo 15. februara protest u Loparama gdje je bilo više od 1.500 građana i tada je pokrenuto potpisivanje peticije, koju je u naradenih sedam dana, potpisalo 3.711 građana Lopara. Pored ove građanske inicijative, napore naroda, ekoloških aktivista i opštinske uprave podržalo je svojim potpisom i stotinu intelektualaca i poznatih javnih ličnosti Republike Srpske od čega su polovina profesori univerziteta u RS. Nakon protesta, a time i jasne reakcije nas iz Lopara i cjelokupne javnosti RS, oglasili su se i republički funkcioneri, predsjednik i premijer RS, gdje je bilo različitih tvrdnji, od toga da će u Loparama biti fabrika, da će se uglavnom eksploatisati magnezijum, pa do izjava da ako je štetno da se neće ni otvarati rudnik. Takve izjave, umjesto da umire, unijele su još više konfuzije pa su uznemirile građane i podigle nivo zabrinutosti, a pogotovo izjava predsjednika Vlade da će se primijeniti zeleno rudarstvo gdje mi zaista ne možemo da vidimo ni u Republici Srpskoj ni u našem okruženju da to zeleno rudarstvo zaista funkcioniše” – naglasio je obrazlažući Deklaraciju Savić.
Među ključnim razlozima, koji su predlagače opredjelili da predlože NSRS usvajanje Deklaracije navedeno je da je više od 90 odsto stanovništva Lopara protivi namjeri otvaranja rudnika litijuma na Majevici, kao i stanovnici susjednih lokalnih zajednica. Zbog toga što je sama lokacija gdje su vršeni istražni radovi, a pretpostavke su da će tu biti i eksploataciono polje, praktično u naseljenom mjestu Lopara, odnosno bukvalno par stotina metara vazdušnom linijom od centra naselja. Takođe i zbog toga što istočnim i zapadnim obodom tog istražnog polja protiču dvije rijeke – Janja koja je uljeva u Drinu i Gnjica koja se uljeva u rijeku Savu – te bi se, eventualnim ispuštanjem toksičnih materija, sigurno ugrozili pomenuti vodotoci i sav život, floru i faunu.
Učesnici u raspravi po ovoj tački iz opozicije dali su podršku predloženoj Deklaraciji, Đorđe Vučinić, Majda Dragojević-Stojić, Milan Petrović i drugi su iznijeli i niz dodatnih argumenata da Vlada RS ne odobri koncesije za eksploataciju litijuma i drugih mineralnih sirovina na području Majevice. Navođeni su razlozi da je u praksi nepoznat tehnološki postupak za eksploataciju litijuma u kojem se ne koriste ogromne količine sumporne kiseline te u tim okolnostima to izaziva ogromnu zabrinutnost građana, jer ispuštanje sumporne kiseline u prirodu sigurno bi imalo izuzetno štetne posljedice.
Isticali su i da je strateškim planovima razvoja ove opštine akcenat na proizvodnji hrane i turizmu, te da je opravdana bojazan stanovništva da takav projekat sigurno nije kompatibilan sa poljoprivredom i turizmom. Da je veliki problem i činjenica da je koncesiono polje za potencijalni rudnik planirano na čak 87 kvadratnih kilometara, što je ogromna površina, tačnije skoro trećina površina opštine, a samo ekspoataciono polje na oko 22 kvadratna kilometra.
Među ključnim razlozima za prihvatanje Deklaracije navedeno je i da je od strane ekološkog udruženja iz Lopara „Čuvari Majevice“ pokrenuta procedura kod nadležnog Ministarstva za proglašenje Parka prirode na Majevici što je u skladu sa Prostornim planom RS.
Međutim, po ovoj tački dnevnog reda nije bilo prethodnog izjašnjavanja, niti stava predstavnika Vlade RS ili resornog Ministarstva energetike i rudarstva.
No, činjenica da diskusiji nisu prisustvovali ni premijer Višković, ni ministar Đokić, i da je poslanik vladajućeg SNSD-a Srđan Mazalica prokomentarisao da se ova tema nije ni trebala naći na dnevnom redu, da se procesi ne trebaju zaustavljati, da struka treba da da svoj stav, studija uradi, pa tek onda lokalna zajednica, ne budi baš nadu u pozitivan rezultat glasanja kada do njega dođe.
Tokom diskusije i izostankom jasne podrške vladajuće većine na njoj, nisu zadovoljni ni majevički eko aktivisti, ni predstavnici lokalne vlasti Lopara.
“Po svemu sudeći, vlasti su se ponovo, na manipulativan način, poigrale sa narodom – pustile su da Deklaracija uđe u skupštinsku proceduru, ali i prije glasanja jasno nam je da je neće podržati. Tome u prilogu govori i “bijeg” sa sjednice predsjednika Vlade Viškovića i ministra Đokića tokom rasprave nakon uvodnog obrazlaganja Građanske inicijative. Ali, poručujemo im da ćemo se tek sada boriti žestoko i da im neće proći namjera da se na prostoru Majevice otvori rudnik, kako su to dogovorili i obećali tajkunima i interesnim grupama” – reakcija je majevičkih aktivista, nakon večerašnjeg završetka rasprave po ovoj tački dnevnog reda.
