Promjenjene političke okolnosti, odnosno promjene u sastavu Vlade nakon posljednjih izbora, nisu uticale na kritičnost Federalnih revizora prema njenom radu. Odnosno na njihovu profesionalnost.
Podsjećamo, radi se o revizorima koji su, u mandatu prethodne vlade Federacije bili konstantna meta napada, uvreda i ataka na njihovu nezavisnost, od strane ministara te vlade, sve do otvorenih zahtjeva za uvođenje cenzure i apsurdnih optužbi za pokušaj državnog udara i uništenje domaće privrede. A sve zbog toga što su se usudili dovesti u pitanje način podjele budžetskih sredstava, koji je blago rečeno bio krajnje sporan, a ustvari je sugerisao postojanje sistemske korupcije, na koju, na žalost, za to zadužene institucije nisu reagovale (valjda su mislili da je dovoljno što će Premijer završiti u zatvoru zbog jednog korupcijskog skandala, pa nema potrebe da se otvaraju i drugi, jer su i zatvorski kapaciteti novog državnog zatvora ipak ograničeni).
Revizori nisu podlegli ni pritisku nove vladajuće koalicije, koja je, s jedne strane, već u startu, pokušala upravljati ovom nezavisnom institucijom namećući joj “konstruktivno” i “dobronamjerno” svoj spisak institucija u kojim bi trebalo izvršiti reviziju (pa su im iz Ureda morali “pojašnjavati” pojam nezavisnosti i šta znači to kad ga zakon garantuje) a onda je i “fotelju” čelnog čovjeka Ureda za reviziju uvrstila u nezakonitu postizbornu podjelu funkcija u javnom sektoru od strane stranaka vladajuće koalicije (i još čekamo epilog tog skandala).
Uglavnom, još uvijek pod odlazećim generalnim revizorom Dževadom Nekićem, kome je istekao sedmogodišnji mandat, a on je još na funkciji samo zbog nesposobnosti Parlamenta da mu u zakonskom roku izaberu nasljednika (odnosno zbog blokada koje nemaju veze s njim i revizijom, nego su kolateralna žrtva ispunjavanja HDZ-ovog ultimativnog zahtjeva za imenovanje sudije Ustavnog suda prema njihovom izboru), Ured za reviziju i u 2024. godini ostaje vjeran svom ugledu najproduktivnije (za 5 godina digli su broj finansijskih revizija za 100%) i najkritičkije revizorske institucije u BiH (U prošle godine provedenoj finansijskoj reviziji za 2022. imali su duplo više institucija sa negativnom ocjenom nego sa obje pozitivne, dok je Glavna služba za reviziju javnog sektora imala triput više institucija sa pozitivnim ocjenama za obje komponente finansijske revizije nego onih kojim su dali negativnu ocjenu za bar jednu komponentu finansijske revizije).
Dobar primjer za profesionalan odnos i dosljednost je i upravo (16.09.2024.) objavljeni Izvještaj o finansijskoj reviziji Izvještaja o izvršenju Budžeta Federacije BiH za 2023. godinu.
Izvještaj u kome na prvu “upada u oko” podatak da je aktuelna Vlada FBiH za godinu dana suficit od 200 miliona (iz 2022.), pretvorila u deficit od preko 500.
“Da planiranje prihoda i primitaka, te rashoda i izdataka nije vršeno na osnovu realnih ulaznih podataka, niti je njihovo izvršenje praćeno na adekvatan način, potvrđuje i činjenica da su prihodi i primici ostvareni manje za 1.100.945.576 KM, a rashodi i izdaci za 564.568.459 KM od planiranih. U cilju uravnoteženja Budžeta FBiH nisu preduzimane adekvatne mjere shodno članovima 36. i 37. Zakona o budžetima u FBiH, što je imalo za posljedicu ostvareni deficit u iznosu od 536.377.117 KM.”, navodi se u Izvještaju.
Na žalost, nije to jedini problem koji su, u radu aktuelne Vlade Federacije, u kontekstu Budžeta, uočili revizori.
Revizori su, naime, otkrili da iako su različite obaveze Vlade, ministarstava i drugih budžetskih korisnika precizno definisane zakonima i podzakonskim aktima, oni se tih obaveza, naprosto, ne pridržavaju.
Samo planiranje i donošenje Budžeta FBiH za 2023. godinu i izmjena i dopuna ovog Budžeta nije u cijelosti vršeno u skladu sa Zakonom o budžetima u FBiH.
Revizori su posebno naglasili i obavezu koja proizilazi iz Instrukcije br. 2 za pripremu Budžeta, po kojoj su budžetski korisnici dužni izvršiti i analize troškova i koristi za svaki prijedlog potrošnje, koje će pokazati u kojoj mjeri je ova potrošnja opravdana, s obzirom na to da izvještaji Ureda za reviziju za veliki dio budžetskih korisnika, kao i prethodnih godina, ukazuju na neracionalnosti i nepravilnosti kod planiranja i praćenja izvršenja budžetskih sredstava.
Osim za taj nivo vlasti, odgovornosti i količine para s kojim se raspolaže, neshvatljivih nedostaka i grešaka u finansijskim izvještajima (Navedimo samo jedan primjer: “…nije prezentirana dokumentacija niti je dato obrazloženje o prilivima sredstava u 2023. godini. Sačinjeni Izvještaj o novčanim tokovima nije u skladu sa Pravilnikom…”), ključne zamjerke revizora, koje su dovele do tog da Izvještaj o izvršenju Budžeta Federacije BiH za 2023. godinu ne dobije nijednu pozitivnu ocjenu (nego za obje komponente finansijske revizije “mišljenje s rezervom” su sljedeće:
Za finansiranje Fonda solidarnosti, ponovo, nisu obezbijeđena sredstva u iznosu ukupnih prihoda ostvarenih po osnovu doprinosa za obavezno zdravstveno osiguranje, s obzirom na to da je Budžetom FBiH za 2023. godinu Fondu odobreno 51.650.000 KM, dok su prihodi od doprinosa za navedenu godinu iznosili 203.802.658 KM. Navedeno izdvjanje 4 puta manje svote, osim što je nehumano uskraćivanje neophodne zdravstvene njege bolesnicima sa najtežim bolestima, nije u skladu s članom 82. Zakona o zdravstvenom osiguranju.
Također, nisu obezbijeđena ni sredstva za finansiranje održavanja željezničke infrastrukture, s obzirom na to da su odobrena sredstva u iznosu od 25.900.000 KM, a planirani su radovi na održavanju željezničke infrastrukture u iznosu od 63.225.381 KM. Navedeno nije u skladu s članom 3. Zakona o finansiranju željezničke infrastrukture i sufinansiranju putničkog i kombinovanog saobraćaja.
Navedeno je, između ostalog dokaz da Bosna i Hercegovina nije pravna država. Odnosno da (kao što znamo) zakoni ne vrijede podjednako za sve u ovoj državi.
Revizori su konstatovali i da Izvještaj o izvršenju Budžeta FBiH za 2023. godinu ne pruža potrebne podatke i informacije o svim značajnim odstupanjima, odnosno razlikama između odobrenog Budžeta i njegovog ostvarenja. Nisu data objašnjenja većih odstupanja planiranih i ostvarenih prihoda, ostvarenog finansijskog rezultata, novčanih sredstava, niti obrazloženja o kapitalnim primicima i primicima od finansijske imovine. Što sve nije u skladu s članom 97. Zakona o budžetima u FBiH.
Neodgovoran odnos prema budžetu, odnosno prema javnosti, potvrđuje i nalaz po kome nije osigurano efikasno upravljanje budžetskim sredstvima u skladu sa zakonom. Skoro 300 miliona KM Vlada je, na prijedlog budžetskih korisnika, potrošila na tekuće i kapitalne transfere, iako po prethodnim programima utroška sredstava budžetski korisnici nisu izvršili raspodjelu s jasno utvrđenom svrhom dodjele, mjerljivim kriterijima, transparentno, niti su poduzimali adekvatne mjere i aktivnosti u dijelu nadzora i izvještavanja o namjenskom utrošku sredstava.
Dakle, kao i dosad, budžetska sredstva se dijele i Vlada radi bez ozbiljnih analiza, procjena, politika, nego “nako”. Pa su joj i rezultati u skladu s tim. Jedino još kao prirodni rezultat takvog rada i raspolaganja javnim novcem fale optužnice za zloupotrebu položaja i korupciju. I pravljenje društva bivšem premijeru.
Dodajmo da Vlada i dalje vuče neriješene dugogodišnje probleme, uključujući i taj da za dio nekretnina ne raspolaže vjerodostojnom dokumentacijom o vlasništvu i posjedu. Usljed čega joj vrijednost stalnih sredstava u Glavnoj knjizi Trezora i finansijskim izvještajima nije realno iskazana.
Revizori su ukazali i na apsurd da Vlada vlastita sredstva (od 228,3 miliona KM) drži oročena uz nisku kamatnu stopu od 05, 0,6 i 0,08%, dok se istovremeno zadužuje emisijama obveznica (u 2023. za ukupno 250 miliona KM) po kamatnim stopama od 2,85 do 3,79%.
Konstatovano je i da Uredba o postupku prijema u radni odnos u javnom sektoru u FBiH, koju je donijela Vlada FBiH, nije u skladu s odredbama Zakona o radu, s obzirom na to da je ostavljena mogućnost zapošljavanja bez provedene procedure obaveznog javnog oglašavanja. Navedeno je imalo za posljedicu da nije osigurana transparentnost prilikom zapošljavanja.
Isto tako, neefikasno se upravlja i neracionalno koriste poslovni prostori koji su u vlasništvu Federacije BiH, koji su odlukama Vlade Federacije BiH dati na korištenje institucijama. U 2023. godini iz Budžeta FBiH izdvojena su sredstva za iznajmljivanje prostora za budžetske korisnike u iznosu od 5.996.446 KM, dok se značajan broj poslovnih prostora ne koristi ili se neracionalno koristi.
Revizori su detektovali i neujednačen pristup u primjeni odredbi Zakona o radu i podzakonskog akta u dijelu radnog vremena i vođenja evidencija o radnom vremenu korisnika Budžeta FBiH, što je osnov za ostvarenje prava na plaću i drugih prava iz radnog odnosa.
Sve u svemu… u iole normalnoj državi bi pljuštale ostavke. A, u najmanju ruku, Vlada bi istog trenutka kad bi se ovakav revizorski izvještaj pojavio sazvala press konferenciju da se javnosti izvine za propuste, preuzme odgovornost za uočene nedostatke, greške i nezakonitosti i iznese plan za njihovo urgentno otklanjanje. Parlamentarna komisija za reviziju bi, s druge strane, hitno organizovala javno saslušanje čelnih ljudi Vlade, da bi Parlament u nastavku donio mjere primjerene ovom trenutku. A Tužilaštvo bi formiralo tim za analizu revizorskih nalaza, s ciljem sagledavanja potrebe pokretanja dodatne istrage i dizanje tužbi za zloupotrebu položaja, nesavjestan rad u službi, visoku korupciju,… Kod nas… u državi i sa vlašću koji sa pojmom normalnog teško da imaju ikakve veze… vjerovatno se neće desiti – ništa.
