Tri godine trajala je borba mještana Kotorsko kod Doboja da iz naselja izmjeste više desetina tona opasnih eksplozivnih tečnih materijala, a ponajviše heksana. U 2021. je ta borba rezultirala uspjehom – organizovanim djelovanjem aktivista neformalne grupe građana „Uklonite heksan iz Kotorskog“ i posljednjih 45 tona heksana je “iseljeno” u Njemačku na kontrolisano uništavanje.
Borba mještana naselja Kotorsko protiv ekološke bombe koja se nalazi u njihovom susjedstvu, trajala je od 2018. godine, kada su saznali da se, u nekadašnjoj Fabrici jestivog ulja “BIOIL” u tom naselju, nezaštićeno nalazi više od 30 tona ugljikovodonika heksana, sumporne kisline i drugih opasnih materija, čijim bi eventualnim curenjem ili eksplozijom posljedice po živote mještana bile nesagledive.
„Prijavili smo to MUP-u, pa Inspekcijama, prvi su se oglasili nenadležnim, a drugi da nemaju kome uručiti nalog za izmještanje hemikalija jer su predstavnici investitora, turske grupacije ILLA nenadano napustio BiH. Ostavio je na cjedilu i bez posla 60 radnika koji su radili u probnoj proizvodnji, ali i hemikalije korištene u procesu prerade ulja. Tek kada smo se uz pomoć i podršku Centara civilnih inicijativa na pravi način organizovali u aprilu ove godine, uspjeli smo animirati sve nadležne i iznuditi njihovu reakciju“, kaže Mehmed Trnjanin, predsjednik Savjeta mjesne zajednice Kotorskog i član grupe.
Tražili su, kaže Trnjanin, intervenciju Grada Doboj, Fonda za zaštitu životne sredine RS, Ministarstva za prostorno uređenje, građevinarstvo i ekologiju i Inspektorata RS, da se ovaj problem riješi, što je rezultiralo uspjehom i hemikalije su odstranjene iz naselja 22. juna.
A, da bi ih ozbiljno shvatili morali su u naselju, 16 kilometara udaljenom od Doboja, ispred propale fabrike organizovati i mirne proteste sa transparentima tražeći od banke iz Sarajeva, koje se formalno zbog datih zajmova investitorima, proglasila vlasnikom, da obezbijedi uklanjanje hemikalija iz kruga fabrike.
„Prisustvovali smo, i pored posebnih mjera obezbjeđenja, izmještanju, kasnije smo doznali, ukupno 45,6 tona heksana. Uz prisustvo i predstavnika banke, založnika nad imovinom propale fabrike i licenciranih firmi za zbrinjavanje opasnog otpada iz Lukavca i Modriče“, kaže član Grupe, mlada Nevena Rodić.
Naknadno je Grupa i od Ministarstva za prostorno uređenje, građevinarstvo i ekologiju RS obaviještena da opasnost od heksana više ne postoji, čime su dobili i zvaničnu potvrdu da su uspjeli u svojoj građanskoj borbi i aktivizmu.
Podsjećamo, nekadašnja fabrika namještaja „Enterijer“ u Kotorskom kod Doboja 2007. godine, nakon što je otišla pod stečaj, prodata je firmi DMDE iz općine Doboj Istok. Oni su dio fabrike iznajmili za otvaranje trgovačkog centra, a dio turskoj grupaciji ILLA i tu je 2015. godine započeta gradnja fabrike jestivog suncokretovog ulja. Turski privrednici su potom od „DMDE“ kupili i zemljište, fabrika je puštena u probni rad krajem 2016. godine i u tom statusu radila je do 2018. godine, kada su se investitori, bez najave, povukli i otišli iz BiH, ostavivši iza sebe i hemikalije korišćene u procesu proizvodnje ulja.
