Adi vozi krivudavim putevima Majevice. Ovaj planinski lanac prelazi administrativnu granicu koja razdvaja dva entiteta koja čine državu, Federaciju Bosne i Hercegovine s jedne strane, i Republiku Srpsku, s druge strane. Zastaje na vrhu brda kako bi pogledao idiličan krajolik koji se pruža pred njim: “Sve ovo mora biti uništeno da bismo mogli voziti električne automobile.”
Zajednička borba protiv ekstraktivizma*
Adi je Bosanac. Sa 32 godine se sjeća ratova u Jugoslaviji samo kroz ono što su mu roditelji pričali. Nedaleko od njegovog doma, RS-om već osamnaest godina upravlja predsjednik Milorad Dodik, radikalni srpski nacionalista. Potonji javno navodi da je nemoguće da Bošnjaci i Srbi žive zajedno. Ali u stvarnosti, lokalni izabrani zvaničnici imaju tendenciju da pokažu da on nije u pravu. Danas je osam opština sa obe strane linije razgraničenja između dva entiteta zajednički potpisalo memorandum za borbu protiv plana švajcarske kompanije Arcore da Majevica postane zona vađenja litijuma. Nekoliko njih je već sarađivalo na razvoju turizma u regionu, kao što je projekat Via Majevica, koji uključuje pješačke rute, biciklističke staze i program kulturnih posjeta za otkrivanje džamija i crkava u planinama. Ali sve je to ugroženo potencijalnim rudnikom litijuma. Zbog toga se poziva na intenziviranje prekogranične saradnje u borbi protiv multinacionalke, te protiv predsjednika Dodika, koji želi olakšati dolazak švicarske kompanije. „Ova zemlja može napredovati samo ako je ujedinjena, izvan vjerskih ili kulturnih izvora“, kaže Admir Hrustanović, predsjednik bosanskohercegovačke opštine Čelić, koja je pokrenula projekat Via Majevica. Međutim, kao dijete je doživio rat i morao je pobjeći u Sjedinjene Države sa svojom porodicom. No, svjestan je izazova za blisku budućnost regiona: „Vađenjem litijuma ljudi strahuju da će se otrovne materije proširiti u rijeku Sibošnicu i da će time biti ugroženo vodosnabdijevanje naše općine. »
Na 15 minuta vožnje od Čelića, sa srpske strane, nalazi se opština Lopare. Njegov načelnik Rado Savić član je Srpske demokratske stranke, koju je osnovao prvi predsjednik regije i ratni zločinac Radovan Karadžić, osuđen za etničko čišćenje Bošnjaka. Međutim, Rado Savić je učestvovao u razvoju projekta Via Majevica sa svojim bosanskohercegovačkim kolegom Hrustanovićem, koji je istih godina kao i on, za kojeg je pun hvale. Sjedeći za stolom kaže: „Odmah smo se dobro slagali. Imali smo istu ideju kako da razvijamo naš region. Kulturna raznolikost je veoma interesantna prednost za turizam. »I spreman je da se bori uz Admira Hrustanovića protiv Arcorea. Na samo spominjanje riječi litij pogled mu se smrkne: „Znamo da samo zajedno možemo zaustaviti projekt eksploatacije. »
Bauk etnonacionalizma
Ovu posljednju izjavu, Adi bi vrlo lako mogao prihvatiti kao svoju. I on se bori protiv ekstraktivizma, zajedno sa srpskim aktivistima. Na ulazu u Lopare pridružuje se Andrijani Pekić. Pokazuje mu poster koji je postavila. Piše: „Strana dobit, naš gubitak? » Adi joj čestita.
U ovom trenutku, tema je virulentna, jer se bliže opštinski izbori. Andrijana je posljednjih mjeseci u centru pažnje medija zbog svoje posvećenosti projektu Arcore. „Ekstrakcija litijuma troši mnogo vode i uzrokuje ogromno zagađenje“, objašnjava ona. Čim je u štampi saznala za vjerovatni dolazak Arcorea, osnovala je udruženje Čuvari Majevice, “zaštitnici Majevice”. Od tada je primila nekoliko prijetećih telefonskih poziva u kojima je optužuju da vodi kampanju za antisrpsku politiku.
Dok kreću u Lopare do sjedišta Andrijaninog udruženja, dvoje prijatelja prolaze pored predizbornih plakata. Zaustavljaju se ispred izvjesnog Milanka Tošića, protivnika odlazećeg gradonačelnika Rada Savića. Piše: „Život! Nema litijuma! » Adi kaže da ga je Milanko Tošić pozvao na jedan od svojih skupova. Aktivista je trebalo da govori o svojim uspesima u susjednoj Srbiji. Anglo-australska rudarska kompanija Rio Tinto trebalo bi da počne vađenje litijuma 40 km od bosanske granice, projekat koji Beograd svesrdno podržava. Adi je tu dobio nekoliko borbi. Ali njegovo pojavljivanje na mitingu Milanka Tošića otkazano je nakon prijetnji nasiljem od strane srpskih nacionalista. Nisu mogli tolerisati da Bosanac govori na srpskom mitingu.
Borba protiv ekstraktivizma u regionu će se nastaviti. Proces pomirenja između stanovništva koje tamo živi takođe . Pobjeda je neizvjesna. Ali pojavili su se tračci nade koji svoje zrake bacaju na ove dvije paralelne bitke.
____________________
- “Ekstraktivizam bi se mogao jednostavno definisati kao proizvodni proces kojim se prirodni resursi uklanjaju s tla ili ispod njega da bi se na globalnom tržištu prodavali kao roba.” (Diana Vela Almeida, Uneven Earth)
