U ružnim pričama o atacima na prirodu i gradnji mini hidroelektrana po BiH, ona iz Foče, o pokušaju gradnje MHE Bjelava ističe se po beskrupuloznosti.
Investitor je, naime, iskoristio prvi pandemijski talas i zabranu okupljanja građana, koja je tad bila na snazi, da (u martu 2020.) uđe u obimne građevinske radove i to bez adekvatnih dozvola.
Pritom, veze sa političkim moćnicima u Republici Srpskoj i praktično kontrolisanje vlasti lokalne zajednice (do mjere da je, u oktobru 2020., čak spriječio skupštinsku raspravu o ovom pitanju) omogućilo mu je neometano kršenje zakona, uz sistemsko ignorisanje institucija svih upozorenja, prijava i zahtjeva građana. Policija i inspekcija nisu izlazile na teren iako im je prijavljivano da su u toku nelegalni radovi, a nije reagovalo ni tužilaštvo.
Rijetki su se usudili protestvovati ili otvoreno govoriti o problemu. Ali ih je bilo. Prvi protesti organizovani su već krajem aprila 2020., Centar za životnu sredinu u istom mjesecu podnosi krivičnu prijavu protiv investitora, zbog gradnje bez potrebnih dozvola, a nakon blokade rada lokalne skupštine pred izbore 2000., Antikorupcija.info zabilježila je izjavu mještana Trnovače, Budimira Kovačevića, koji je otvoreno progovorio o dešavanjima oko Bjelave, odnosno nelegalnoj sječi šume, ugrožavanju ribljeg fonda i dovođenja u pitanje vodosnabdijevanja domaćinstava:
„Goci Pavlović je doš'o. Svo drveće je počup'o, sa žilama i vuk'o s kamionima. Niko nije iziš'o, ni SUP, niti je izišla Opština, ni „Šumarstvo“. Niko nije smio da ga spriječi. Zato što on ima para. Radi šta hoće. Potkopo je gore i vodovod. Vode nije bilo 7 dana. Narod je kupov'o vodu. Vode gore neće bit ako on postavi centrale, to da znate. Ovo je čisti kriminal i lopovluk.“
A koliki je, zapravo, lopovluk u pitanju i koji stepen beskrupuloznosti, otkriće se tek nakon što 12.10.2021., policijski službenici Uprave kriminalističke policije Ministarstva unutrašnjih poslova Republike Srpske, Okružnom javnom tužilaštvu Trebinje, dostave izvještaj o počinjenom krivičnom djelu “Falsifikovanje isprave”, “Navođenje na ovjeru neistinitog sadržaja” i “Zloupotreba položaja odgovornog lica”, protiv “lica inicijala P.P. iz Foče”, odnosno direktora Srbinjeputeva, Predraga Pavlovića.
Ispostavilo se naime da je i ona dozvola koju je investitor imao (a koja, da naglasimo, svejedno nije bila dozvola za radove koji su preduzeti) dobijena – na prevaru.
Osumnjičeni je optužen da je “kao direktor privrednog društva sa sjedištem u Foči sačinio i potpisao, te notarski ovjerio lažnu ispravu, u kojoj se navodi da su riješeni imovinsko-pravni odnosi na prostoru na kojem su predviđena geološka istraživanja za potrebe projektovanja i izgradnje objekata mini hidro-elektrane. Na osnovu ove izjave i prateće dokumentacije, a dovodeći nadležno ministarstvo u zabludu, doneseno je rješenje kojim se odobrava privrednom društvu izvođenje detaljnih geoloških radova na području opštine Foča”, – navedeno je iz Odjeljenja za odnose sa javnošću MUP-a RS.
Dalje se navodi da je isto lice, kao direktor privrednog društva podnijelo nadležnom ministarstvu zahtjev za krčenje šume i trajnu promjenu namjene šumskog zemljišta i bez izdatog rješenja, odnosno saglasnosti započeo sa radovima na području šumskog gazdinstva.
On je, takođe, bez podnošenja zahtjeva i izdavanja vodne saglasnosti od nadležne javne ustanove otpočeo radove na koritu rijeka, te na taj način prekoračio ovlaštenja, što je dovelo do bespravne sječe drvnih sortimenata u državnom i na privatnim posjedima na području Foče, izgradnje pristupnih puteva i izmjene tokova rijeka.
Na ovaj način, P.P. je pribavio protivpravnu imovinsku korist u iznosu od više desetina hiljada KM, za koliko je oštećeno javno preduzeće Šume Republike Srpske, te više fizičkih i pravnih lica.
No, nastavak će pokazati da je ovo bila tek iskra pravne države, koja je sistemski, brzo ugušena.
Epilog ove priče o ozbiljnom kriminalu bio je da je sa optuženim sklopljen sporazum o priznanju krivice, nakon čega ga je Osnovni sud u Foči proglasio krivim i izrekao mu kaznu od – 2.000 KM(???).
A samo je bespravnom sječom šume “pribavljena protivpravna imovinska korist” – dakle opljačkano – od više desetina hiljada KM.
No, mnogo veći problem je da su, u nastavku, institucije u potpunosti ignorisale činjenicu o prevari i drugim nezakonitim radnjama i nastavile pogodovati investitoru. Što je u javnosti samo učvrstilo osjećaj da je u pozadini čitavog slučaja opet sistemska korupcija.
Investitor je nastavio sa svojim vezama u politici s pokušajima da dođe do svih potrebnih dozvola, da nastavi radove, koje je pod pritiskom javnosti zaustavio u trenutku kad je završio pripremne radove i trebao preći na gradnju same MHE.
Ali i građanski aktivisti su nastavili svoju borbu. Koja se već duže vrijeme odvija tiho, pravnim sredstvima.
Ovih dana je tako, na adresu Udruženja građana “Bjelava” stiglo rešenje koje je donijelo Ministarstvo za prostorno uređenje, građevinarstvo i ekologiju RS, kojim se “Srbinjeputevi” proglašavaju dužni “pokrenuti postupak procjene uticaja na životnu sredinu i izraditi studiju uticaja na životnu sredinu za projekat MHE “Bjelava”, na slivu Rijeka Bjelava i Mala Bjelava, opština Foča”.
Ta studija treba biti dostavljena ovom ministarstvu “radi vođenja daljeg postupka procjene uticaja na životnu sredinu, a nakon pribavljanja lokacijskih uslova”.
U Rješenju se naglašava i da “Studija uticaja na životnu sredinu mora da sadrži poseban dio u kojem će biti uobzirena mišljenja Ministarstva zdravlja i socijalne zaštite RS, Ministarstva poljoprivrede, šumarstva i vodoprivrede RS, Republičkog zavoda za zaštitu kulturno-istorijskog i prirodnog nasljeđa, te, opštine Foča, sa posebnim osvrtom na koji način su primljena mišljenja uzeta u obzir”.
Iz Udruženja “Bjelava” su, Rješenje Ministarstva, na svojoj FB stranici prokomentarisali riječima:
“Na redu je realna procjena štete koja bi nastala izgradnjom i radom ove mini hidroelektrane.”
Pritom su podsjetili javnost da je vodozahvat planirane MHE planiran u Zoni sanitarne zaštite gradskog vodovoda, da se planirani cjevovod za istu “bezbjedno” ukršta sa gradskim vodovodom, te da ide kroz naseljeno mjesto, kao i da njegovim tokom postoje neriješeni imovinsko pravni odnosi.
Istakli su i da je ugrožena i jedina aktivna vodenica na opštini Foča, uprkos odluci Zavoda za zaštitu kulturno–istorijskog i prirodnog naslijeđa Republike Srpske, čijom odlukom je dobila status dobra koje uživa prethodnu zaštitu.
Iz Udruženja su na čitavu situaciju reagovali i s dozom ironije:
“Kao što stoji u rješenju Ministarstva, navedenu studiju treba da uradi licencirano pravno lice, a čini se da će bez pomoći licenciranog mađioničara to teško biti izvodljivo.”
U svom kratkom saopštenju istakli su i da očekuju da će pored podrazumijevane studije konačni epilog ovog slučaja da podrazumijeva moralnu, materijalnu i krivičnu odgovornost koncesionara za do sada počinjenu štetu, te da će rijeka Bjelava postati simbol borbe za rijeke koji će svim nesavjesnim investitorima poslužiti kao nauk o štetnosti nezakonitog poslovanja.
Nada umire posljednja. No, treba imati u vidu da su još uvijek isti ljudi na istim položajima i da se nikakva drastična promjena nije desila. Osim što se približavaju izbori, pa je vrijeme dijelenja poklona i davanja obećanja. Kojima, iz iskustva to valjda svi znamo, nije poželjno previše vjerovati.
