U krajem juna objavljenom izvještaju Evropskog revizorskog suda, o provedenoj reviziji “Vanjski konsultanti u Evropskoj komisiji”, konstatuje se da se na temelju informacionog sistema Evropske komisije ne može dobiti kompletna predstava o načinu na koji se Komisija služi uslugama vanjskih konsultanata.
S druge stranje, činjenica je da Komisija sve češće angažuje vanjske konsultante za pružanje raznih savjetodavnih usluga i usluga podrške. Tokom posljednjih godina sklapala je ugovore u vrijednosti od otprilike 1 milijarde eura godišnje za pružanje širokog raspona takvih usluga, koje su obuhvatale savjetodavne aktivnosti, studije, evaluacije i istraživačke aktivnosti.
“Vanjski pružatelji usluga ponajprije su uključeni u provođenje politika EU u području susjedstva i proširenja, realizaciju međunarodnih partnerstava, primjenu instrumenata vanjske politike, te provođenje mjera u području životne sredine i klime.”, navodi se u saopštenju za javnost Suda, povodom završetka rada na ovoj reviziji.
„Eksternalizacija određenih zadataka može biti korisna, a nekad i neophodna”, naveo je François-Roger Cazala, član Suda zadužen za ovu reviziju. „Međutim, Evropska komisija trebala bi se pobrinuti da ostvaruje najveću moguću vrijednost za novac koji isplaćuje. Potrebno je više transparentnosti i odgovornosti u pogledu zadataka koji se mogu eksternalizirati, kao i u pogledu načina na koji se upravlja rizicima od oslanjanja na malu grupu pružatelja usluga, prekomjerne ovisnosti o njima i sukoba interesa.”
Revizori su utvrdili nedostatke u okviru kojim je uređeno angažovanje vanjskih konsultanata. Posebno za savjetodavne usluge i usluge istraživanja, na koje otpada više od 80% vrijednosti sklopljenih ugovora, nisu utvrđene smjernice o mjeri u kojoj je zadatke moguće eksternalizirati, kao ni o tome kako se definišu usluge vanjskih konsultanata i za koje se je sposobnosti i kapacitete potrebno osloniti na interne resurse.
Osim toga, kao da se radi o Balkanu a ne Evropskoj uniji, u slučaju nabavke konsultantskih usluga za obavljanje zadataka koji se ponavljaju Komisija prije podnošenja novih zahtjeva za nabavku ne provodi analizu troškova i koristi te analizu potreba koje bi joj omogućile da razmotri relativne prednosti oslanjanja na vanjske pružatelje usluga umjesto na interno osoblje i njihove kapacitete.
Iako su kriteriji koji su primijenjeni za odabir uspješnih ponuđača bili primjereni, Komisija nije u dovoljnoj mjeri pratila važne rizike povezane s korištenjem uslugama vanjskih konsultanata i nije dovoljno upravljala tim rizicima. Oni uključuju rizike od oslanjanja na relativno malu grupu pružatelja usluga i prekomjerne ovisnosti o njima.
Tokom perioda obuhvaćenog analizom Evropska komisija sklopila je ugovore sa 2.769 vanjskih konsultanata. Međutim, samo na deset glavnih dobavljača otpadalo je 22% (otprilike 600 miliona eura) iznosa ugovorenih tokom perioda obuhvaćenog revizijom. Drugim riječima, neke službe Komisije u velikoj se mjeri oslanjaju na relativno malen broj pružatelja usluga. Nerijetko se događa da se jednom pružatelju usluga uzastopno dodjeljuju ugovori tokom nekoliko godina iako se redovno organiziraju otvoreni postupci javne nabavke. Što, takođe, podsjeća na balkanske običaje i, s obzirom na ovdašnju (koruptivnu) pozadinu takvog poslovanja, trebalo bi da pali alarme i u Uniji.
No, Evropski revizorski sud, u ovom kontekstu ne brine korupcija – jer postoje druge institucije koje se bave time – nego prednost koja se ostvaruje iskustvom i stepenom saradnje sa EU institucijama. Po principu “što više prethodnih poslova, to lakše do sljedećeg”.
Sud, naime, upozorava da je s rizikom od oslanjanja na malen broj vanjskih konsultanata povezan rizik da neki pružatelji usluga s velikim iskustvom u radu s Komisijom budu uspješniji u sklapanju ugovora., Utvrđeno je, naprimjer, da su neki pružatelji usluga pružali kombinaciju savjetodavnih, provedbenih i evaluacijskih usluga za istu glavnu upravu Komisije, čime mogu ostvariti konkurentsku prednost jer su uključeni u osmišljavanje, provođenje i evaluaciju iste politike EU.
Komisija je uvela postupke za otkrivanje i sprječavanje mogućih sukoba interesa. Međutim, riječ je uglavnom o formalnim provjerama, koje same po sebi nisu dovoljne da se garantuje otklanjanje rizika od sukoba interesa. (I eto nas ponovo preblizu Balkanu).
“Kad je riječ o pojedinačnim ugovorima, revizori EU potvrđuju da Komisija prije plaćanja provjerava jesu li konsultanti pružili usluge potrebne kvalitete. Međutim, ističu da, uz izuzetak studija i evaluacija, Komisija nije dosljedno ocjenjivala uspješnost vanjskih konsultanata. Samo neke glavne uprave provode analize stečenih iskustava ili ex post evaluacije troškova i koristi. A čak i kada se one provode, ne obavlja se centralizovano prikupljanje informacija kojim bi se omogućilo najbolje moguće iskorištavanje rezultata rada vanjskih konsultanata. Revizori smatraju da se time umanjuje mogućnost Komisije da utvrdi područja u kojima je moguće uvesti poboljšanja. Ujedno se povećava rizik od ponovnog angažovanja konsultanata koji su prethodno ostvarili loše rezultate.”, konstatuje se u saopštenju Evropskog revizorskog suda.
