U posljednjih godinu-dvije dana dosta se priča o finansiranju neprofitnih organizacija u Brčko distriktu, odnosno o neuređenosti i zloupotrebama u ovoj oblasti.
Istraživačko novinarstvo razotkrilo je koruptivne radnje u koje su umiješani poslanici Skupštine Brčko distrikta, dio nevladinih organizacija se udružio zahtjevajući sređivanje stanja i uspostavljanje transparentnog finansiranja prema preciznim i pravednim kriterijima, a aktivnosti policije i tužilaštva u ovom kontekstu rezultirale su, sredinom prošle godine, hapšenjem jednog poslanika, zbog sumnje u zloupotrebu položaja i korupciju. Usvojen je i novi zakon o udruženjima i fondacijama Brčko distrikta. No, i dalje se ne vide ozbiljni pomaci. Odnosno, odlažu se.
U tom kontekstu, interesantno je podsjetiti da je Ured za reviziju javne uprave i institucija u Brčko distriktu BiH još 2017. godine objavio reviziju učinka koja se bavila ovim pitanjem.
Revizori ovog ureda su, naime, te godine obavili reviziju učinka na temu “Grantovi udruženjima građana, nevladinim organizacijama i drugim neprofitnim organizacijama u Brčko distriktu BiH u periodu 2014.-2016. g”.
Provedena revizija imala je karakter sistemske i obuhvatila je: Skupštinu Brčko distrikta, Kancelariju gradonačelnika, 6 odjeljenja Vlade Brčko distrikta i Direkciju za finansije Brčko distrikta, odnosno sve aktere koji su u posmatranom vremenskom periodu planirali i realizovali sredstva za finansiranje neprofitnih organizacija, u Distriktu.
U navedenom periodu za grantove neprofitnim organizacijama u Budžetu Brčko distrikta utrošeno je oko 38 miliona KM, što je bilo oko 6% budžeta Brčko distrikta. Dakle, vrlo značajna suma. Koju, nažalost, nije pratio i ozbiljan odnos vlasti prema njoj.
Povod za pomenutu reviziju brčanskog Ureda, naime, upravo je bila činjenica da je Ured za reviziju u prethodnom period, u okviru izvještaja finansijske revizije, uočio brojne nepravilnosti u planiranju, realizaciji i u kontroli realizovanih grantova namjenjenih neprofitnim organizacijama.
Očekivano, Ured za reviziju Brčko distrikta je, nakon provedene revizije učinka, zaključio da “postojeći način planiranja, dodjele, izvještavanja, kontrole i evaluacije grantova ne omogućava efektivno upravljanje grantovima, u smislu da se sa angažovanim budžetskim sredstvima osigurava realizacija programa i projekata čiji rezultati doprinose ostvarivanju postavljenih prioriteta i ciljeva opštih politika i strategija”.
Konstatovali su da se planiranje sredstava za grantove neprofitnim organizacijama u Distriktu vrši bez utvrđivanja posebne metodologije i da se isto provodi na osnovu neformalizovanih i iskustvenih praksi iz ranijeg perioda bez periodičnog ispitivanja tih praksi.
Takođe, utvrdili su potpuni izostanak uravnoteženog sistemskog pristupa, odnosno, da se propisi koji detaljnije uređuju postupak dodjele i praćenja realizacije grantova neprofitnim organizacijama razlikuju kako po odjeljenjima i institucijama Distrikta, te njihovim organizacionim jedinicama, tako i po vrstama grantova.
“Propisani kriteriji za dodjelu grantova neprofitnim organizacijama u većini slučajeva nisu dovoljno precizni i jasni, najčešće su opisnog karaktera i usmjereni su na ispunjenost traženih formalnih uslova u pogledu dokazivanja statusa korisnika sredstava, obezbjeđenja dokumentacije neophodne za realizaciju konkretnog plana i utvrđivanja bliže namjene sredstava.
U slučajevima u kojima se kao kriterij zahtjeva ocjena kvaliteta predloženog projekta, troškova održivosti projekta, institucionalne sposobnosti i prepoznate prednosti ne obezbjeđuju dovoljan nivo objektivnosti u ocjeni.”, zaključili su revizori.
Osim nedovoljne transparentnosti pri dodjeli sredstava, revizori su zabilježili i netransparentnost u povratnim informacijama. Ili odsustvo zainteresovanosti za takve informacije, od strane nadležnih.
Naime, odjeljenja i institucije Distrikta nisu vršili analizu i evaluaciju dodijeljenih grantova neprofitnim organizacijama, s ciljem dobijanja povratnih informacija o postignutim rezultatima i ciljevima. Izostale su javne informacije o vrijednosti koja se dobila za uloženi novac iz Distrikta po osnovu dodjeljenih grantova.
I u konačnici, revizori su konstatovali poražavajuću činjenicu da analize o učincima grantova neprofitnim organizacijama ne predstavljaju osnov za donošenje narednih odluka u procesu upravljanja ovim grantovima.
Sa ciljem sređivanja stanja u ovoj oblasti, odnosno uvođenja efikasnijeg, efektivnijeg i transparentnijeg upravljanja grantovima neprofitnim organizacijama iz Budžeta Distrikta, Ured za reviziju predložio je, u izvještaju nakon obavljene revizije, postavljanje jasnih operativnih ciljeva vezanih za utvrđene strategije i politike, a koji se namjeravaju postići dodjelom sredstava za grantove neprofitnim organizacijama, te utvrđivanje prioriteta i jasnih podjela nadležnosti između odjeljenja i institucija koje upravljaju grantovima, izradu jedinstvene metodološke osnove za upravljanje grantovima, izradu jedinstvenih obrazaca, uspostavu baze podataka, odnosno registar korisnika grantova u Distriktu, edukaciju učesnika u postupku, utvrđivanje jedinstvenih, jasnih i provodivih kontrolnih aktivnosti i transparentnije izvještavanje bazirano na efektima projekata i programa koji se finansiraju u vidu grantova neprofitnim organizacijama.
Nisu ekspicitno predložili eliminisanje mita i korupcije iz procesa dodjele grantova neprofitnim organizacijama, jer se to, odnosno zakonit rad institucija i pojedinaca u njima podrazumijeva. No, to što se nešto podrazumijeva, vrijeme je pokazalo, ne znači da će i biti tako.
U svakom slučaju, ovo je još jedan dobar primjer da su se ozbiljni problem, nepravilnosti i nezakonitosti u radu institucija davno mogli otkloniti da se rad revizora shvata ozbiljno i da se analizi njihovih izvještaja i nalaza pristupa odgovorno a provođenju preporuka bespogovorno.
Umjesto toga, čeka se reakcija policijsko-pravosudnih organa, medijsko otkrivanje skandala ili organizovani protesti i zahtjevi građana, da bi se počelo mijenjati neprihvatljivu praksu.
U konkretnom slučaju, neki koraci su napravljeni, obećana vlasti civilnom društvu data, ali… kao što smo već spomenuli – ozbiljna promjena je izostala. Što je došlo do izražaja pred nedavne lokalne izbore, kada je Skupstina, na svojoj zadnjoj preizbornoj sjednici, pogazila sav mukotrpno ostvareni pomak i zarad stranačkih interesa, odnosno kupovine glasova i uticaja na glasače, “probranim” neprofitnim organizacijama podijelila 5 miliona KM, bez ikakvih ozbiljnih analiza i kriterija.
