Ured za reviziju institucija Bosne i Hercegovine zadnjeg je dana 2021. godine objavio posljednji izvještaj iz plana za ovu godinu – izvještaj o provedenoj reviziji učinka na temu: „Problemi i nedostaci institucija BiH u sistemu javnih nabavki“. Cilj revizije je bio ispitati da li su aktivnosti institucija BiH dovoljne da bi se postigao efikasan sistem javnih nabavki.
Očekivano, i sasvim u skladu sa javnom percepcijom, oblikovanom učestalim medijskim skandalima vezanim za ovu oblast, provedena revizija je pokazala da ni institucije BiH, kao ni drugih nivoa vlasti u zemlji, ne preduzimaju dovoljno aktivnosti kao ugovorni organi, a niti kao nadležne institucije, da bi se postigao efikasan sistem javnih nabavki. Utvrđene slabosti u sistemu ne osiguravaju povjerenje građana u rad institucija i da se novac poreznih obveznika koristi na najefikasniji način, a iste su i prepreka napredovanju BiH na putu ka EU.
Revizori su konstatovali da su aktivnosti nadležnih institucija za prevazilaženje postojećih slabosti bile usmjerene na izmjene Zakona o javnim nabavkama, što bi trebalo doprinijeti unapređenju sistema. Ali se cijeli proces donošenja ovog zakona, na kome insistiraju i iz Evropske unije i koji spada među 14 prioriteta iz Mišljenja Evropske komisije, i inače odvija sporo i uz opstrukcije, a u aktuelnoj političkoj krizi je i potpuno zaustavljen. Što je dodatni argument onima koji vjeruju da je ova kriza, maskirana nacionalizmom, i kreirana primarno radi sprečavanja sređivanja stanja u zemlji i konačne uspostave pravne države, koja će stati u kraj korupciji, pljački javnih sredstava i raznim oblicima zloupotrebe položaja, te, sankcionisati odgovorne. Pri čemu, naravno, to ne znači da bi ovaj zakon to omogućio, ali je on jedna od neophodnih “cigli u zidu” pravne države, na kojoj, kao i na ovom zakonu, indikativno je, insistiraju opozicija, nevladine organizacije i Evropska unija, a opstrukcije njegovog donošenja i pokušaji obesmišljavanja rješenjima u neskladu sa standardima Evropske unije, dolaze iz vladajuće koalicije.
Nezainteresovanost vlasti za rješavanje ovog problema – ili bi pravilnije bilo reći njihova zainteresovanost za njegovo nerješavanje? – vidljiva je i iz konstatacije revizora da “institucije nisu preduzimale dovoljno aktivnosti da unaprijede dijelove procesa koje pokriva Zakon o javnim nabavkama. Pored toga, nisu dovoljno uredile ni poslove u veoma značajnim fazama planiranja i realizacije javnih nabavki, u kojima se, zbog uočenih slabosti, dovodi u pitanje smisao i svrha cijelog sistema javnih nabavki i koje su samo dijelom regulisane Zakonom o javnim nabavkama.”
I to je ključ za razumijevanje čitavog problema. Vlast, dakle, svojim ponašanjem, održava stanje u kome su dovedeni u pitanje – smisao i svrha cijelog sistema javnih nabavki. Jer jedino takav sistem, nefunkcionalan, obesmišljen i u suprotnosti sa svojom projektovanom društvenom ulogom, njima odgovara. To je onaj sistem koji im omogućava da, kad ih se uhvati u neprihvatljivoj aktivnosti i zloupotrebi položaja, oni samo drsko uzvrate “Sve je po zakonu!”.
Slično kao kad su svojevremeno donijeli zakon koji je trebao da reguliše problem sukoba interesa, no isti ne da nije efikasno eliminisao i sankcionisao, nego je, praktično, legalizovao takvo ponašanje političara i njegovo sankcionisanje učinio nemogućim.
