3.12.2024., na dnevnom redu 12. redovne sjednice Narodne skupštine Republike Srpske našao se Izvještaj o poslovanju Investiciono-razvojne banke Republike Srpske a.d. Banja Luka i fondova za 2023. godinu sa Izvještajem nezavisnog spoljnog revizora.
Bila je to prilika da poslanici opozicije javno, u direktnom prenosu sjednice, podsjete na sve skandale koje su, o poslovanju ove banke, otkrivali mediji.
Od jednog od prvih – dodjele 3 miliona KM sinu Milorada Dodika, tada premijera i predsjedavajućeg Kreditnim odborom IRB-a, što je on lakonski “opravdao” rečenicom “Bolje da se moj sin tim bavi, nego da bude narkoman ili klošar ovdje u Banjoj Luci, pa da ga neko pominje po nečemu drugom”.”, do najnovijeg sa prodajom 180 miliona KM “nenaplativih” potraživanja za svega 32, koja su, po priznanju novog vlasnika, ekspresno postala lako naplativa.
Poslanica u NSRS Maja Dragojević-Stojić u svojoj je diskusiji naglasila:
“Investiciono razvojna banka koja je zamišljena kao ključni alat za razvoj naše ekonomije postala je simbol netransparentnosti, neodgovornosti i političkog uticaja, koji nas dovodi na rub ekonomske i političke izolacije.”
Poslanik Tomica Stojanović doveo je u pitanje stvarnu namjeru formiranja ove banke, navodeći da je ona u velikoj mjeri poslužila “za razvoj moćnika bliskih režimu više nego ukupnom razvoju Republike Srpske.”
“I pored ovakvog korumpiranog sudstva i tužilaštva koje imamo, više presuda za IRB se desilo, jer se stvarno nisu mogle zatvarati oči na sav kriminal i korupciju koji se dešavaju u IRB-u.”, konstatovao je Stojanović.
Poslanik Milanko Mihaljica podsjetio je da su “svi dosadašnji direktori IRB-a ili podnijeli ostavku ili su vođeni sudski postupci protiv njih”.
Poslanik Slaviša Marković kao posebno indikativan istakao je podatak da među spornim kreditima koje je dijelila IRB postoje i oni privredni subjekti koji nijednu ratu nisu vratili.
Mihaljica je skrenuo pažnju da se rasprava o ovako važnoj temi “održava bez predsjednika Vlade i Ministra finansija”. Što je zapravo pokazatelj krajnjeg nepoštovanja i nipodaštavanja poslanika i značaja Narodne skupštine, koja je pretvorena u “protočni bojler” i sredstvo za zaštitu od lične odgovornosti vladajućeg i onih oko njega (op.ur.).
Srđan Blagovčanin, predsjedavajući upravnog odbora Transparency International, komentarišući ovu raspravu u NSRS, konstatovao je da ona još jednom potvrđuje dobro poznatu činjenicu da je IRBRS zapravo puki bankomat vladajuće oligarhije u RS. I da svrha poslovanja ove institucije apsolutno ne odgovara zakonom proklamovanim ciljevima ostvarivanja razvoja, već se više može okarakterisati kao zločinačko udruživanje.
“Poslovanje IRB od osnivanja je bilo potpuno netransparentno i ona je zapravo služila za izvlačenje novca uskog kruga lica bliskih režimu, što se vidjelo i po plasmanima i po ogromnim iznosima nenaplativih potraživanja koja su ustupana budzašto. Teško je zapravo i procijeniti nastale štete ovakvim poslovanjem banke po budžet i građane ali one su sigurno višemilionske.” – zaključio je Blagovčanin.
No, činjenica je da je na manje-više sve ove kotroverze i nezakonitosti u radu IRB-a, Centar za istraživačko novinarstvo ukazivao još prije 15 godina – upozoravajući da su (već tada) desetine miliona KM, umjesto za razvoj domaće privrede i otvaranje novih radnih mjesta, završile kod stranih kompanija sa off-shore računima i imovinom koja postoji samo na papiru i da su najveća sredstva odobrena kompanijama vlasnika bliskih režimu i njegovom neprikosnovenom lideru, te da su neki krediti (uključujući onaj sinu Milorada Dodika) odobravani svega nekoliko dana po prijemu zahtjeva.
No nefunkcionisnje pravne države, odnosno stranačka kontrola nad pravosudnim aparatom, rezultirali su razvlačenjem ove prakse i posljedica “zločinačkog udruživanja”, kako reče Blagovčanin, do današnjih dana. 150 miliona KM javnog novca koji su “nestali” u posljednjem skandalu sa prodajom “nenaplativih” potraživanja, tek su vrh ledenog brijega. Čime će se nadležne institucije vjerovatno baviti tek kad jednom dođe do promjene vlasti i bude provedena lustracija.
