Prošle godine, kada je počela pandemija uzrokovana Corona virusom, krenula je i lavovska borba građana Foče protiv nezakonitih i neregularnih radova prilikom izgradnje mHE na Bjelavi. Identično kao i pandemija, ne prestaju ni ataci na prirodna bogatstva ovog kraja i prava građana. Ali ne prestaje ni otpor.
Iako su građani mjesecima upozoravali sve nadležne institucije, kako lokalne, tako i republičke, da je prilikom izgradnje mHE Bjelava učinjen ozbiljan niz propusta, od lažiranja dokumentacije, radova na vodozaštitnoj zoni čime je ugrožen gradski vodovod, pokretanja klizišta, uzurpiranja tuđe imovine, radova bez potrebnih dozvola – Vlada Republike Srpske je ipak potpisala aneks ugovora o koncesiji za izgradnju mHE Bjelava. Ministarstvo za energetiku i rudarstvo predlaže Vladi Republike Srpske da potpiše Aneks ugovora o koncesiji pritom ignorišući sve dokaze sa terena, sve zahtjeve građana, kao i činjenicu da je MUP RS-a predao slučaj Bjelave Okružnom javnom tužilaštvu u Trebinju. Zabrinutim građanima Foče koji su osnovali udruženje građana „Bjelava“ je ovo bio novogodišnji poklon od Vlade Republike Srpske i Ministarstva energetike i rudarstva Republike Srpske.
Ali… ugovor ne bi bio potpisan da nije bilo saglasnosti Komisije za koncesije Republike Srpske za prijedlog Aneksa ugovora o koncesiji i pozitivnog mišljenja sada već bivšeg načelnika Opštine Foče Radisava Mašića. Ovo pozitivno mišljenje je bivši načelnik, pred kraj svog mandata, u kojem se nijednom nije sastao sa građanima koji se protive izgradnji mini hidroelektrana i ukazuju na nezakonite radnje u tom kontekstu, dao bez saglasnosti Skupštine Opštine Foča, kojoj je pred kraj mandata prethodnog saziva onemogućeno da se sastane, raspravlja o ovoj temi i donese neophodne zaključke.
Izgleda da ni to nije zanimalo Ministra energetike i rudarstva RS kao ni Vladu RS kada su potpisali ovaj Aneks ugovora o koncesiji. Ali nije to usamljen sluča. Validnost bilo koje dozvole, te (ne)regularnost radova na samoj izgradnji mHE nije bila predmet interesovanja ni brojnih lokalnih institucija. Nakon što su se građani uporno obraćali lokalnim inspekcijama, Opštinski vodni inspektor izlazi na teren i to nekoliko puta, ali ipak nijednom ne želi da vidi šta je nezakonito urađeno. U junu 2020. ne vidi radove u zoni sanitarne zaštite gradskog vodovoda, a u februaru 2021. Izjavljuje: „Klizišta su nastala zbog topljenja snijega i obilnih padavina.“
Nejasno je kako inspektor može ovako nešto da izjavi nakon što vidi zastrašujuće prizore klizišta, promijenjenog toka rijeke, uništene šume, ali izgleda da u Bosni i Hercegovini ne postoje nemoguće misije kad je u pitanju prikrivanje nezakonitih radnji.
Nakon, očigledno, uzaludnih očekivanja da inspektori zaštite interesa građana a ne lokalnih moćnika, građani se sada obraćaju novim odbornicima Skupštine Opštine Foča, u nadi da će oni vidjeti i reagovati na ono na šta su institucije sistema odavno trebale, aliniko osim Policije za sada nije.
Predsjednik Skupštine Opštine Foča se sastao sa predstavnicima udruženja Bjelava Foča i tom prilikom je dogovoreno da se tema mHE Bjelave nađe na nekoj od narednih sjednica Skupštine Opštine Foča. Toj sjednici, koja će najvjerovatnije biti održana krajem mjeseca aprila, će prisustvovati sve zainteresovane strane što uključuje i investitora, građane, predstavnike Ministarstva. Udruženje građana Bjelava Foča od odbornika očekuju da na toj sjednici zastupaju interese građana – i zaštite gradski vodovod i prirodna bogatstva Foče i njihova prava – a ne privatne interese investitora i s njim povezanih pojedinaca unutar institucija.
Novoizabrani načelnik Foče, Milan Vukadinović, se također sastao sa predstavnici udruženja građana Bjelava i obećao podršku naporima građana u njihovim nastojanjima da zaštite gradski vodovod te da stanu u kraj neregularnostima i nelegalnim radovima koji se izvode u njihovom gradu te im pružio podršku za otvaranjem diskusije na temu mHE Bjelava na jednoj od sjednica Skupštine Opštine Foča. U izjavi za medije Milan Vukadinović je rekao: „Sve ću navode ispitati i izjave udruženja građana i pozvati sve te ljude da vidimo šta se može uraditi u interesu građana Foče“.
U međuvremenu, najviše zakonodavno tijelo u RS-u, Narodna skupština, usvaja Deklaraciju o zaštiti rijeka, kojom se traži da Narodna skupština zahtijeva od Vlade Republike Srpske da proglasi moratorijum na izgradnju malih hidroelektrana. Pitanje je da li je ovo samo potez kojom se žele umiriti brojni građani širom Republike Srpske koji se bore protiv izgradnje mini hidroelektrana u svojim sredinama. od kojih su trenutno naglasniji građani Foče, ili će se stvarno stati u kraj nezakonitim izgradnjama mHE širom Bosne i Hercegovine.
Podsjećamo, portal Antikorupcija od početka prati borbu građana iz Foče. Građani su i dopisima i protestima i performansima ukazivali na važnost rješavanja problema izgradnje mHE Bjelave i ugroženosti gradskog vodovoda. Uprkos svemu, prethodni načelnik opštine Foča je mjesecima odbijao da primi predstavnike građana na sastanak. S druge strane, prethodni saziv Skupštine Opštine Foča je pristao da se u oktobru održi sjednica na čijem dnevnom redu će biti i tema mHE Bjelava, ali, zbog nedostatka kvoruma sjednica je otkazana, što se nije desilo u prethodnih 10 godina, nakon čega se taj saziv Skupštine Opštien Foča više nije sastao. Tom prilikom je tadašnji predsjednik Skupštine Opštine Foča, Izet Spahić, na pitanje da li je čudno da se svi ti izostanci dešavaju baš u vrijeme kad se trebalo raspravljati o jednoj vrućoj temi kao što je izgradnja MHE izjavio: „Ja u svom mandatu nisam imao ovakav slučaj. Dakle, jeste čudno.“.
Nakon godinu dana problem mHE Bjelava je i dalje aktuelan, problem nije riješen, građani su i dalje zabrinuti, gradski vodovod je itekako ugrožen, a investitor je predao zahtjev Ministarstvu za prostorno uređenje, građevinarstvo i ekologiju RS za prethodnu procjenu uticaja na životnu sredinu za projekat mHE Bjelava, na koji se može uložiti primjedba. Sada ostaje da vidimo da li su neke lekcije naučene te da li će konačno Ministarstvo za prostorno uređenje, građevinarstvo i ekologiju RS postupati u skladu sa zakonima a Vlada RS zajedno sa Ministarstvom preispitati svoje odluke i stati u zaštitu onih u čijem interesu i za čije dobro bi i trebali da rade. U interesu građana.
