Nakon nedavnog objavljivanja, na portalu Antikorupcija.info, navoda iz anonimnog pisma koje je, uz obilje dokumentacije iz dobojskog Saobraćajnog fakulteta, dostavljeno neformalnoj grupi studenata “Akreditovane visokoškolske ustanove – priznate diplome”, uslijedi su reakcije.
Iako nigdje nije spomenuto da je pismo dobijeno od profesora nad kojim se provodi proces zbog javnog istupanja u vezi sa problemima na Fakultetu, iako smo rekli da na Naučno-nastavnom vijeću nije razmatrana Informacija o izrečenim kaznama za troje profesora „demantij ničega“ napisan od punomoćnika kažnjenih profesora, ukazuje na strah profesora od nastavka odmazde rukovodstva fakulteta. I od toga u šta se sve to može pretvoriti.
Ovo potvrđuju i dramatična obraćanja kolega kažnjenih profesora i njihove rodbine, Portalu, sa tvrdnjama da su profesori tek sada izloženi pravom progonu. Tvrdnje su da im se prijeti otkazom i krivičnim prijavama zbog iznošenja informacija o fakultetu i sa ove ustanove, te, da neki od njih razmišljaju o napuštanju grada Doboja sa porodicom.
Podsjetimo, sredinom prošle godine grupa profesora sa Saobraćajnog fakulteta u Doboju javno se pobunila protiv načina rada u ovoj visokoškolskoj ustanovi, a konkretno su ukazali na sumnje u nezakonito odobravanje doktorskih radova. Te tvrdnje su stavili na papir i sa njima upoznali resorno Ministarstvo za naučno tehnološki razvoj, visoko obrazovanje i informaciono društvo. Profesori su iskazali stav da je unazad par godina ozbiljno narušen kredibilitet nekada respektabilnog fakulteta, iz kojeg je sa diplomama nakon redovnog studija izašlo i više od 1200 studenata. Nezadovoljni profesori i za njihovo školovanje kažu da nije prilagođeno potrebama tržišta rada, da su srozani kriteriji u ocjenjivanju i da ima dosta nepravilnosti rada i uticaja sa strane, posebno iz vladajućih struktura.
A upravo se uticajem politike, odnosno moćnih ljudi iz vlasti i oko nje, koji su doktorate stekli na sumnjiv način, objašnjava ozbiljnost pritiska na profesore i izostanak masovne osude tog pritiska i podrške profesorima. Prije svega od strane njihovih kolega, a potom i šire javnosti.
Ovaj moralni čin intelektualne odgovornosti, javnog upozoravanja na društveno opasan trend srozavanja kvaliteta obrazovanja i vrijednosti diploma, proizvođenjem u najviša zvanja ljudi koji to ne zaslužuju, kao i srozavanjem svih kriterija, kako to često biva u bolesnim društvima, nije naišao na opštu podršku i priznanje, nego na osudu i kaznu unutar krugova odgovornih za kritikovano stanje i na šutnju kolega. Kaznu koja je dodatno opasna jer je, zapravo, sankcija za slobodu javne riječi i jer je sredstvo zastrašivanja ne samo konkretnih osoba, nego i svih ostalih, kojima se poručuje: Ako i vi progovorite ovo vas čeka.
Ono što je pozitivan pomak u cijelom slučaju, koji otvara mogućnost da se stvari istjeraju na čistac, je odluka jednog od sankcionisanih profesora, da se pobuni protiv ovog nasilja, da javno ustane protiv progona i mobinga i uskraćivanja prava na slobodu javne riječi.
Docent Željko Stević, koji je 2020. godine uvršten na listu 2% najcitiranijih naučnika na svijetu, uputio je Otvoreno pismo rektoru i predsjedavajućem Senata, navodi iz koga potvrđuju najveći dio iznesenog u prethodnom pisanju našeg portala o ovoj temi. Pismo prenosimo u cjelosti.
UNIVERZITET U ISTOČNOM SARAJEVU
Vuka Кaradžića 30
71126 Lukavica, Istočno Sarajevo
Republika Srpska, Bosna i Hercegovina
PREDMET: OTVORENO PISMO
Poštovani rektore, predsjedavajući Senata Univerziteta u Istočnom Sarajevu,
Obraćam Vam se kao docent Saobraćajnog fakulteta Univerziteta u Istočnom Sarajevu, kao član akademske zajednice koji je dobio priznanje medalju zasluga za narod u sklopu ceremonije obilježavanja Dana Republike Srpske 09.01.2018. godine, kao neko ko je godinama unazad, pa sve do danas, dobijao stipendije, nagrade i priznanja od strane Ministarstva nauke i tehnologije, zatim Ministarstva za naučno-tehnološki razvoj, visoko obrazovanje i informaciono društvo, fonda „Dr Milan Jelić“, kao neko ko je uvršten u 2% svjetskih istraživača za 2020. godinu prema izvještaju Univerziteta Stanford i kao neko kome je stalo do stanja u visokom obrazovanju Republike Srpske.
Često sam Vam se obraćao pismeno što pojedinačno, što zajedno sa drugim kolegama ukazujući na probleme koji postoje na fakultetu, ali u nekoliko navrata umjesto odgovora uslijedilo je Vaše ćutanje, po principu „riješite to sami“. Pošto se čini da svojim ćutanjem i nečinjenjem odobravate mnoge stvari, a pokušavate da me ponizite i diskriminišete osjećam dužnost da Vam se obratim putem otvorenog pisma. Da podsjetim da ti događaji traju izvjesno vrijeme, da ste i Vi kao prvi čovjek Univerziteta neizostavno učesnik, te mi nije ništa drugo preostalo, nego da Vam se obratim na ovakav način i upoznam javnost sa nekim od događaja na Univerzitetu koje ste trebali kao rektor javnog Univerziteta da spriječite.
Rukovodstvo Univerziteta i članovi Senata Univerziteta u Istočnom Sarajevu informisali su javnost o rezultatima rada Univerziteta, pa se na veb stranici Univerziteta navodi: „Univerzitet bilježi značajan napredak u oblasti naučno-istraživačkog i umjetničkog rada i međunarodnoj vidljivosti i prepoznatljivosti kroz pozicioniranje i napredovanje na svjetskim rang listama univerziteta. Posebno značajno je istaći da se na listi 2% najboljih naučnika na svijetu po uticaju citiranosti u toku 2020. godine, nalazi ukupno 6 istraživača iz Bosne i Hercegovine, od čega su dva istraživača iz Republike Srpske i oba sa Univerziteta u Istočnom Sarajevu“.
S obzirom da je očigledno da su moj rad, trud i postignuti rezultati značajno uticali na međunarodno pozicioniranje Univerziteta, postavljam Vam nekoliko pitanja, jer ste javnost upoznali samo sa jednim dijelom Vašeg rada:
– Da li ste upoznali javnost da sam upravo ja jedan od ta dva istraživača, te da dekan Saobraćajnog fakulteta u Doboju i Vi kao predsjedavajući Senata onemogućavate moje dalje napredovanje i time inicirate otkaz?
– Da li je akademski ili na bilo koji drugi način prihvatljivo da dekan Saobraćajnog fakulteta, pošalje prigovor komisiji i traži da se kadar sa tog fakulteta NE nagradi za naučno-istraživački rad?
– Da li ste upoznali javnost da je dekan Saobraćajnog fakulteta podnio zahtjev Etičkom komitetu da se izreknu mjere povrede etičkih načela za četvoro profesora sa najvećim rezultatima naučno-istraživačkog i stručnog rada?
Zbog čega je dekan inicirao taj zahtjev, a Senat izrekao mjere, šta smo mi to krivi? Da li zato što smo:
1. Sumnjali u kvalitet komisije koja je verifikovala doktorsku disertaciju odbranjenu u avgustu 2021. godine na Saobraćajnom fakultetu i to javno rekli? Da li je u redu da mentor i komentor nemaju reference iz uže naučne oblasti Transportno inženjerstvo iz koje je tema disertacije? Da li je u redu da komentor doktorandu sa Saobraćajnog fakulteta ima izbor u zvanje Nuklearna fizika? Po tom principu svako može svakom biti mentor ili komentor na našem univerzitetu?
2. Branili svoju struku i to javno rekli?
3. Ukazali na određene nelogičnosti oko našeg studijskog programa i hoćemo da studijski program bude usaglašen sa ostalim srodnim fakultetima u okruženju zbog dobrobiti studenata?
– Da li zastupate stav dekana Saobraćajnog fakulteta koji je iznio na zvaničnom sastanku Etičkog komiteta da profesori prvo njega trebaju pitati za mišljenje pa onda to javno reći?
– Da li je sloboda mišljenja prošlost? Da li takva sramna odluka Senata znači da ako neko javno brani svoju struku, iznosi mišljenje zasnovano na činjenicama i nezavisno od svojih rukovodilaca neće imati mogućnost napredovanja u naredno zvanje i da će biti sankcionisan? Da li znate da onaj ko vrši javnu funkciju treba biti spreman na kritike? Da li je u redu da u momentu donošenja odluke određeni broj članova etičkog komiteta istovremeno budu i članovi Senata, pa dolazimo na činjenicu „kadija te tuži, kadija ti sudi“?
– Zašto rektore ćutite na pojedine ugovore koji dolaze sa Saobraćjnog fakulteta? Svi zaposleni imaju pravo sumnjati da to NIJE naučno-istraživački rad?
– Da li sam kriv što želim da sve funkcioniše u skladu sa zakonskim aktima i što sam u prethodnom višegodišnjem periodu usmeno i pismeno kroz različite službene protokole ukazivao na propuste koji su se dešavali, a i dalje se dešavaju?
– Da li je u redu da boravite u Nišu, pospješujući međusobnu saradnju sa institucijama u tom gradu, a meni na prijedlog naučno-nastavnog vijeća Saobraćajnog fakulteta ne odobrite da idem honorarno raditi na Univerzitet u Nišu, na Prirodno Matematički fakultet što je u suprotnosti sa usvojenim akcionim planom?
– Da li je ovo poruka svakom ko želi funkcionalan sistem zasnovan na provjereno ispravnim konceptima, ko radi i vrijedi da treba da napusti Univerzitet i Republiku Srpsku?
– Da li da očekujem neku sljedeću sankciju ili ubrzani postupak raskida ugovora o radu, jer sam se „drznuo“ da napišem otvoreno pismo?
Кonotacija „ličnog“ odnosa koju ste Vi često nametali, tendenciozna je i nedozvoljiva za Vašu trenutnu, i mandatom ograničenu poziciju Rektora. „Lični“ odnos u Vašim procjenama našeg umišljaja je intezivna reakcija koja nastaje u uslovima nekog vjerovatno ugroženog, a nedozvoljenog interesa. Ne, poštovani Rektore, nismo mi ništa „zamislili“! Nama je stalo do Saobraćajnog fakulteta, do institucije za koju i Vi formacijski odgovarate. Mi smo to svojim radom i rezultatima dokazali. Nije potrebno da procjenjujete naše „umišljaje“ jer njih i nema, dovoljno je otvoriti proces regularne pravne komunikacije koja je propisana, sagledati argumente i donijeti rješenje.
Da vratimo retrospektivu događaja počev od najsvježijeg.
U srijedu 06.04.2022. godine putem elektronske pošte šaljete mi poziv za uručenje nagrade u prostorijama rektorata. Da napomenem, nagrade ste mi trebali uručiti na dan obilježavanja 29 godina postojanja Univerziteta u Istočnom Sarajevu u toku svečane akademije održane 14.09.2021. godine kada ste iste uručili kolegama sa drugih organizacionih jedinica Univerziteta. Tada je načinjena prva diskriminacija po ovom pitanju. No, Vi ste neposredno prije toga odlučili da mi pošaljete obavještenje o odgađanju donošenja odluke (26.08.2021. godine), po prigovoru dekana kojeg ekspresno usvajate isti dan kao i kada je podnešen (16.07.2021. godine). Vjerovatno u toj brzini niste uspjeli realno sagledati činjenice, jer u tom obavještenju navodite, „U vezi sa naprijed iznesenim, iako je postupak za utvrđivanje odgovornosti za povrede Кodeksa profesionalne etike na Univerzitetu u Istočnom Sarajevu poseban postupak koji je nezavisan od postupka nagrađivanja akademskog osoblja za ostvarene posebne rezultate u naučno-istraživačkom i umjetničkom radu…“ Poslije ovog dopisa mogao sam pretpostaviti dalji slijed događaja, pa mi je u potpunosti postalo jasno da teško podnosite potencijalan paradoks, po kojem bi nakon uručene mi nagrade, pred svjedocima na ceremoniji trebali da obrazlažete zašto mi je oduzeto pravo izbora u akademsko zvanje na matičnom univerzitetu – za vrijeme Vašeg rektorskog mandata.
Vaše „uručivanje priznanja“ bez ceremonijalne komunikacije koja se obavezno obavlja pred auditorijumom koji ujedno i svjedoči, može upućivati na Vaš pokušaj izbjegavanja neke odgovornosti. Zbog toga ste i posegnuli za nedozvoljivom promjenom vjekovne i provjerene akademske prakse koja je važeća u čitavom svijetu, pa sami sebi dajete pravo na selekciju dobitnika koji će imati čast da mu nagradu pred svjedocima Vi uručite. Međutim, dodjeljivanje univerzitetskih nagrada je obaveza i odgovornost Rektora, a ne Vaše pravo koje možete da deformišete ad-hoc po ličnom nahođenju.
Vjerovatno ste i sami nakon toga postali svjesni opisanog paradoksa, pa ste preko Upravnog Odbora (UO) 06.09.2021. godine donijeli Izmjenu i dopunu Pravilnika o nagrađivanju akademskog osoblja… u kojem ste bukvalno tekst iz obavještenja poslatog meni velikim dijelom prepisali u Pravilnik, kako bi pokrili odgađanje odluke i dali sebi mogućnost da zaista tu nagradu i ne dodjelite, što se na kraju ispostavilo kao samo još jedan Vaš, Rektoru nedozvoljiv postupak. Podsjećam Vas na član 110. Ustava Republike Srpske u kojem se navodi da „Zakoni, drugi propisi i opšti akti ne mogu imati povratno dejstvo“. Nego, da li ste u tom trenutku bili spremni da kao Rektor državnog univerziteta prekršite Ustav osnivača tog univerziteta…?
Na taj način je kompletna situacija dovedena u još veću dubiozu koja za posljedicu ima trenutno stanje da zbog izrečene mjere (tri od četiri profesora) ne mogu napredovati u naredno akademsko zvanje i da slijedi prestanak radnog odnosa nakon isteka trenutnog zvanja. O tome ne bih dalje, s obzirom da je tužba podnešena nadležnom okružnom sudu i da je trenutno postupak u toku. Nakon odluke UO 19.01.2022. godine kojim je potvrđena odluka o kažnjavanju 25.01.2022. godine sam Vam uputio zahtjev za donošenje odluke o nagradi, ali Vi niste donijeli odluku prema Zakonu o opštem upravnom postupku u propisanom roku od 30 dana, pa sam bio primoran da pišem urgenciju sa pozivom na Zakon o upravnom sporu. Tek nakon toga donosite odluke broj 823/22 od 03.03.2022. godine (nagrada za ukupnu citiranost) i broj 824/22 od istog datuma (nagrada u kategoriji naučni radovi) gdje jasno piše “… doc dr. Željku Steviću će se uručiti na upriličenoj svečanosti o čemu će se imenovani obavjestiti pisanim putem“. Upravo ovim odlukama ste pogazili sve prethodno što ste donosili u cilju nedodjeljivanja nagrade. Logično pitanje koje se postavlja jeste zašto ste onda odgađali dodjelu nagrada i oduzeli mi pravo da se nađem 14.09.2021. na svečanoj akademiji sa ostalim kolegama? Zašto ste mi oduzeli više od pola godine po toj stavci, a na kraju zaključili (kao što smo svi znali i na početku) da ispunjavam sve uslove propisane konkursom objavljenim 15.06.2021. godine? Šta je svrha? Da mi poštom pošaljete priznanja, što je drugi dio diskriminacije po ovom pitanju.
U pozivu dostavljenom elektronskom poštom, a kasnije i poštom na adresu fakulteta, pozivate u prostorije rektorata da preuzmem nagradu, pritom ne navodeći o kakvoj svečanosti je riječ, jer na osnovu nekoliko stavki i samog Pravilnika uočljivo je da se nagrade dodjeljuju na upriličenim svečanostima. Na moje pitanje (poslato mejlom) o kakvoj svečanosti je riječ 11.04.2022. godine kada ste me pozvali u prostorije Rektorata niste mi ništa odgovorili, nego ste mi poslali priznanje poštom, čime ste mi oduzeli pravo promocije i izvršili diskriminaciju nada mnom u poređenju sa činjenicom da su druge kolege to priznanje dobili na svečanoj akademiji. Vjerovatno ste mislili da ćete problem riješiti novčanom uplatom zasluženog i definisanog iznosa, međutim meni lično je mnogo veća satisfakcija promocija koju ste mi uskratili. Pa ako uzmemo primjer najveće nagrade – Nobelove, rijetko ko priča koliko ona iznosi u kvantitativnom smislu, nego za kakva postignuća. Promocija je uvijek bila mnogo veća satisfakcija od pripadajućeg novčanog iznosa. To sigurno znam i potvrđujem na osnovu mog višestrukog iskustva!
U jeku svih tih negativnih dešavanja dolazi svjetsko priznanje za moj trud, rad i postignute rezultate u vidu svrstavanja među 2% svjetskih istraživača za 2020. godinu, jer veliki je Bog i čudni su putevi Gospodnji. O tome su pisali mnogi mediji, RTRS je snimala emisiju povodom toga. Takvim stvarima bi trebalo da se bavimo i da istinski razvijamo Univerzitet i naše društvo, jer velika je odgovornost na akademskoj zajednici.
Upravo to priznanje prisvajate i ponosno pokazujete tu činjenicu u sklopu predstavljanja rezultata Univerziteta javnosti (što je već gore pomenuto), međutim da postavimo pitanje koliko je za to zaslužan Univerzitet ili Vi kao rektor? Resorno ministarstvo već godinama ulaže i prepoznaje moje aktivnosti (stipendije, podsticaji za naučnu produktivnost, nacionalni projekat, imenovanje kao člana Programskog Кomiteta za specifične programe iz Republike Srpske – program – pametni, zeleni i integrisani transport), a šta ste uradili Vi ili dekan Saobraćajnog fakulteta? U mojoj biografiji i bibliografiji mogu se uočiti postignuti rezultati na velikom broju polja koja pripadaju nauci: objavljeni naučni radovi, citiranosti, konstantnom napretku iz godine u godinu što je vidljivo iz metrike mojih naučnih profila, angažovanosti u formiranju naučnih kadrova, međunarodnoj saradnji, organizaciji naučnog rada, predavanjima po pozivu, rukovođenju i učešću u projektima, prisutnosti u odborima časopisa i naučnih skupova, uređivanju istih, originalnosti publikovanih radova, značajnom broju razvoja novih metoda i pristupa u nauci. Umjesto ulaganja u moj rad i razvoj, jer svi pokazatelji govore da se sa istim razvija i Univerzitet, dobio sam ogroman teret na leđima i „servisiranje niza negativnih pojava kao poslasticu“ počev od 2019. godine kada je dekan podnio inicijativu za prekid mog radnog angažmana, preko niza drugih stavki do ovih posljednjih dešavanja…
Uzimajući u obzir prethodno izneseno kao prilog Vam vraćam oba priznanja (citiranost) i (kategorija naučni radovi), te očekujem od Vas da ispunite propisanu proceduru, prestanete da me diskriminišete i obavite uručenje nagrade kako dolikuje.
Vi, kao prvi čovjek ove akademske institucije, odgovorni ste za njen rad i nivo kvaliteta. Iako u 30 godina postojanja, prema informacijama kojima raspolažem, ovaj univerzitet nikad nije izrekao mjere povrede etičkih načela i na taj način radio na otkazu kadra koji ima najbolje naučno-istraživačke rezultate, Vi težite da ostane zapamćeni po tome? Da li je to poruka koju šaljete svim mladim ljudima koji hoće napredovati, koji hoće da se poštuju pravila i da se bave naukom?
Ja ću zajedno sa svojim kolegama, koji su na isti način sankcionisani, nastaviti da se borim snagom zdravog i kvalitetnog obrazovanja, bez obzira na sistem u kojem danas živimo.
Trebalo bi da imamo na umu riječi patrijarha Pavla: „Ponižavati nas može svako, ali da nas ponizi ne može niko. Samo mi sami sebe, svojim djelima i svojim postupcima, možemo poniziti i osramotiti.“
U Doboju 20.04.2022. godine
