Afera „Klaster“ temeljito je uzdrmala visokoškolske ustanove u BiH a i čitavo društvo. Pokazujući, s jedne strane, stepen trulosti sistema i razmjere sistemske korupcije u njemu, a s druge strane koliko je malo potrebno da ovo društvo postane normalno. Naime, nasuprot osjećaju užasa koji ostavlja nabrajanje ustanova i pojedinaca sa zvučnim titulama, obuhvaćenih policijskom akcijom i na obradi kod Tužilaštva, stoji činjenica da je i tek naznaka funkcionisanja pravne države otvorila mogućnost sasvim drugačijeg svijeta i življenja na ovom prostoru. Nemoguće se oduprijeti pomisli: šta bi bilo kad bi ovakav masivni frontalni udar bio usmjeren i prema svim drugim kriminalom i korupcijom premreženim oblastima društva, a prije svega izvoru i generatoru sistemska korupcije i pljačke javnih sredstava – strankama na vlasti i njihovim liderima.
No, iako je broj obuhvaćenih ustanova fascinantan, konkretna akcija pokriva djelovanje samo jedne organizovane (kriminalne) grupe. Da li ih ima više i koliko, te, da li su se, pored navedenih, i neke druge bavile nezakonitim izdavanjem diploma, policiji i pravosuđu ostaje pitanje za budućnost. Javnost, odgovor na to pitanje zna odavno. I potvrdu svojih sumnji nalazi i u svakodnevnom životu, vlastitom iskustvu i povremenim aferama koje su otkrivali mediji, od rata naovamo.
Zna, recimo, da su se ispiti i diplome na sumnjiv način sticali ne samo na privatnim fakultetima, obuhvaćenim posljednjom policijskom akcijom, nego i na javnim.
U tom kontekstu, zanimljivo je da je Glavna služba za reviziju javnog sektora Republike Srpske, svojim planom baš za ovu godinu, po prvi put predvidjela ozbiljniji pregled stanja u visokoškolskim ustanovama. S napomenom da se revizori, naravno, bave drugim problemima u radu institucija, a da kriminalne radnje slične prethodno navedenim ostaju u nadležnosti policije i tužilaštva.
Planom Glavne službe za 2023. predviđena je finansijska revizija 8 visokoškolskih ustanova u Republici Srpskoj: Pravnog fakulteta Univerziteta u Banja Luci, Medicinskog fakulteta Foča Univerziteta u Istočnom Sarajevu, Filozofskog fakulteta Univerziteta u Istočnom Sarajevu, Mašinskog fakulteta Univerziteta u Banja Luci, Elektrotehničkog fakulteta Univerziteta u Banja Luci, Tehnološkog fakulteta Univerziteta u Banja Luci, Ekonomskog fakulteta Univerziteta u Istočnom Sarajevu i Poljoprivrednog fakulteta Univerziteta u Banja Luci.
Do sada su objavljena dva izvještaja o provedenim revizijama – za Ekonomski fakultet Univerziteta u Istočnom Sarajevu i Poljoprivredni fakultet Univerziteta u Banja Luci.
Poljoprivredni nije dobio pozitivnu ocjenu ni za jednu komponentu finansijske revizije – ni za finansijske izvještaje, ni za usklađenost poslovanja sa zakonima i drugim propisima. Za obje ove komponente dobio je mišljenje s rezervom. Konstatovano je kršenje Zakona o računovodstvu i reviziji Republike Srpske i više pravilnika i međunarodnih računovodstvenih standarda. A rektoru i dekanu je dato ukupno 6 preporuka za otklanjanje uočenih nepravilnosti, grešaka i nezakonitosti.
Ekonomski fakultet Univerziteta u Istočnom Sarajevu takođe je dobio mišljenje s rezervom za usklađenost poslovanja sa zakonima i drugim propisima, ali je za finansijske izvještaje dobio pozitivnu ocjenu. Dekan i rektor ovog fakulteta dobili su ukupno 8 preporuka za otklanjanje uočenih nepravilnosti, grešaka i nezakonitosti. Registrovano je kršenje Zakona o javnim nabavkama, Zakona o računovodstvu i reviziji Republike Srpske, te više pravilnika, odluka i Posebnog kolektivnog ugovora za zaposlene u oblasti visokog obrazovanja i studentskog standarda Republike Srpske.
U kontekstu odgovornosti za stanje u visokom školstvu Republike Srpske neupitna je uloga Ministarstva za naučnotehnološki razvoj, visoko obrazovanje i informaciono društvo Republike Srpske. Ono je od revizora u prošloj godini (za finansijsku reviziju za 2021.) nakon 4 godine izvještaja sa pozitivnim ocjenama, dobilo mišljenje s rezervom za usklađenost poslovanja sa zakonima i drugim propisima. No, ne iz razloga koji imaju ikakve veze sa aktuelnom aferom. Nego zbog kršenja Zakona o radu, Zakona o državnim službenicima i Zakona o platama zaposlenih u organima uprave Republike Srpske.
