Još je Winston Chruchill izrekao rečenicu „kada želite da nešto ne uspije, osnujte komisiju“. Ta kratka rečenica je najslikovitiji prikaz rada 23 odbora i dvije komisije koje postoje u Narodnoj skupštini Republike Srpske. Građani i javnost uopšte, gotovo i da ne znaju za postojanje ovih radnih tijela, te da nema povremenih referiranja iz nevladinog sektora u vezi (ne)rada navedenih tijela, niko ne bi primjetio ni da su nekada osnovana ni da su nešto radila. Odnosno trebala da rade.
Na žalost i njihove stranke i glasači ih, svojim ponašanjem, amnestiraju od odgovornosti. Što je za stranke, ako su vladajuće, ovakve kakve jesu, donekle razumljivo – jer one svoje ljude u te odbore i ne šalju da bi nešto radili, nego da bi kontrolisali, kanalisali ili blokirali taj rad, ukoliko krene pravcem koji im ne odgovara – no, ponašanje glasača baš i nije. Jer taj nerad i ubijanje kritičnosti i demokratije, urušava sistem i smanjuje efikasnost institucija i, u konačnici, negativno utiče na kvalitet njihovog života.
Poseban fenomen u RS je Odbor za reviziju Narodne skupštine.
Formiran je sa ciljem da vrši parlamentarni nadzor nad izvještajima Glavne službe za reviziju, da razmatra revizorske izvještaje, prati realizaciju preporuka, donosi zaključke, organizuje javna saslušanja, te da u stvari bude brana potencijalnoj korupciji i sumnjivim rabotama na različitim nivoima vlasti u Republici Srpskoj. No, od svega što je mogao uraditi, možemo reći da Odbor za reviziju nije uradio gotovo ništa.
Odbor za reviziju je, u više navrata, grubo prekršio odredbe poslovnika o svom radu. Tačnije, skupštinska većina, koja čini i većinu u Odboru, je pokazala da ne želi da se bavi onim što im je društvena i zakonska obaveza.
Kršenje Poslovnika registrovano je još 2020. godine, kada poslanici vladajuće većine nisu htjeli dozvoliti da se Izvještaj finansijske revizije Agencije za posredničke i informatičke usluge BL, kojoj je dato negativno mišljenje za usklađenost poslovanja sa zakonima i drugim propisima, razmatra na sjednici Narodne skupštine, iako Član 4. Poslovnika propisuje da se svi negativni izvještaji proslijeđuju Narodnoj skupštini na razmatranje.
Napomenućemo i to da je Odbor za reviziju NS RS, na svoju ruku, pri tome ne mijenjajući odredbe Poslovnika o radu NS RS, usvojio Zaključak kojim se negativni revizorski izvještaji sa nivoa jedinica lokalne samouprave ne šalju pred poslanike NS RS, jer su u navodnoj koliziji sa Zakonom o lokalnoj samoupravi. Čak i da je ovo potpuno tačno, ovakav zaključak da bi imao pravnu snagu, bi trebao imati svoje ishodište u promjeni Poslovnika o radu i koji bi definisao odnos Odbora prema revizorskim izvještajima koji se odnose na jedinice lokalne samouprave. No, Odbor za reviziju NS RS nije izvršio nikakvu izmjenu sopstvenog poslovnika o radu, čime se kontinuirano nalaze u kršenju istoga, kada god neka od revidiranih jedinica lokalne samouprave dobije negativno mišljenje.
Pri tome, cinici bi, dodatno, rekli da se negativna revizorska mišljenja u RS – nakon što je prethodno rukovodstvo Glavne službe „pometeno“ u dotad neviđenoj demonstraciji političke sile i pritiska – sreću „često kao i Halejeva kometa“. Ali je očigledan napor vladajuće većine da ti izvještaji dobiju što manje pažnje javnosti.
O (ne)transparetnosti rada Odbora za reviziju je mnogo toga rečeno, ali ćemo podsjetiti i na ovom mjestu da se sjednice zakazuju bez objave na zvaničnoj web stranici NS RS, da se zapisnici sa sjednica ne objavljuju na toj stranici, a da je pandemija COVID-19, do dana današnjeg izgovor za zabranu prisustva novinarima i predstavnicima nevladinih organizacija na rijetke zakazane sjednice, što je potpuno apsurdno u aktuelnoj situaciji u kojoj su na svim drugim mjestima antipandemijske mjere ukinute.
Odbor za reviziju u 2021. godini nije radio u skladu sa dinamikom objave revizorskih izvještaja, te je od ukupnog broja, u toj godini objavljenih izvještaja, razmotrio tek jedan – Konsolidovani godišnji izvještaj za korisnike budžeta RS, koji je proslijeđen i pred poslanike NSRS.
Glavna služba za reviziju je, početkom 2022. godine, objavila i Izvještaj finansijske revizije za 2020. godinu za JPŠ „Šume Srpske“ a.d. Sokolac, kojima je dala negativno mišljenje za usklađenost poslovanja sa zakonima i drugim propisima. Odbor za reviziju NS RS je u dva navrata zakazivao sjednicu, na kojem je trebao biti razmotren ovaj izvještaj, sa još nekolicinom drugih, ali poslanici skupštinske većine, koji su većina i u Odboru, jednostavno su se oglušili na pozive za sjednice i nije bilo kvoruma da se ove sjednice i održe, a da se negativan revizorski izvještaj pretrese i da se o njemu vodi diskusija i pred poslanicima NS RS.
Ponašanje članova Odbora za reviziju je dovelo do rezignacije i njenog predsjednika, koji je prvo svoje kolege iz vladajućih stranaka javno optužio da štite kriminal i korupciju, a u konačnici je, nakon nekoliko bezuspješnih pokušaja, i odustao od sazivanja sjednica. Te Odbor za reviziju nije među odborima koji su održali svoje sjednice pred današnji (31.05.) početak 22. redovne sjednice NS RS, za koju se u javnosti špekuliše da je i posljednja u ovom sazivu.
Odbor za reviziju je pored finansijskih revizija, zakazao i sa razmatranjem revizija učinka, koje su se, inače, pokazale kao problem za skupštinska tijela na svim nivoima vlasti u BiH, koja se ispostavljaju kao nedovoljno kompetentna za onalizu ovih zahtjevnih izvještaja. Ili kao nedovoljno zainteresovana da naprave dodatni napor i nešto nauče, pa da mogu učestvovati u diskusiji o ovakvim temama.
Na kraju, možemo reći da je ovo najneuspješniji saziv Odbora za reviziju Narodne skupštine Republike Srpske, pa i najneuspješnije radno tijelo zaduženo za reviziju od svih u BiH. Tijelo koji nije radio u skladu sa svojim mandatom i koji je umjesto da se bori na zaštiti javnih sredstava, uradio sve da se propusti u radu revidiranih institucija sakriju od očiju javnosti, te da se izbjegne svaka odgovornost rukovodstva revidiranih institucija.
Osim što su obesmislili postojanje odbora čiji su članovi, poslanici vladajuće većine koji su opstruirali rad Odbora za reviziju u aktuelnom mandatu, u značajnoj mjeri obesmislili su i rad Glavne službe za reviziju. Jer, naprosto, revizija nije sama sebi svrha. Ona je prije svega alat Skupštine za kontrolu rada javnih ustanova i preduzeća i poboljšanje tog rada u interesu građana. Kada skupština odbija da revizorske izvještaje tretira na taj način i da vrši kontrolu i pritisak na institucije u cilju realizacije revizorskih preporuka, ona revizorske izvještaje svodi na formu bez smisla. Na „mrtva slova na papiru“.
A kada to još radi sa izvještajima revizorske institucije koja baš „nije poznata po izuzetnoj kritičnosti“, da se poslužimo eufemizmom, onda je to krajnje zabrinjavajuće. Odnosno gušenje svake, pa i najbezazlenije, kritike u javnom prostoru.
Jedina dobra okolnost je što se kraj ovog neuspješnog mandata bliži kraju. Ne ponovilo se.
