Stepena ozbiljnosti problema divljih deponija u BiH šira je javnost postala svjesna zahvaljujući aktivnostima građanskih grupa i udruženja, koja su se borila i bore protiv nezakonitog i po okolinu i ljude opasnog odlaganja otpada, koje se nerijetko provodi uz otvorenu saglasnost ili čak u organizaciji lokalnih vlasti a uz ignorisanje problema od strane viših nivoa vlasti.
O masovnosti bezakonja svjedočili su sami akteri, recimo direktori deponija koje rade iako za to nemaju neophodne dozvole, pravdajući svoje nezakonito ponašanje nezakonitošću drugih, navodeći poimenično mjesta u kojima takođe funkcionišu nelegalne deponije ili na optužbe lakonski odgovarajući da “svi rade tako”. Dakle, nezakonito.
I to zaista nije daleko od istine. U ovih dana objavljenom izvještaju o provedenoj reviziji učinka “Funkcionisanje sistema za upravljanje komunalnim otpadom”, Glavna služba za reviziju javnog sektora RS iznijela je podatak da trenutne procjene ukazuju na postojanje oko 270 ilegalnih deponija otpada u RS.
Među nalazima revizije je i zaprepašćujući podatak da “Sakupljeni komunalni otpad u većini(!) jedinica lokalne samouprave odložen je na nekontrolisane/neuređene lokalne deponije.”
Pritom: “Većina opštinskih deponija ne posjeduje potrebne dozvole za rad”, “Na opštinskim deponijama komunalni otpad uglavnom se odlaže bez neophodnog plana i reda, na nesanitarni način, tj. u većini slučajeva se ne sabija i svakodnevno ne prekriva inertnim materijalom, tako da je otpad izložen vjetru, atmosferskim padavinama, ali i štetočinama”.
A da bi stvar bila još gora: “Osim komunalnog otpada, na opštinske deponije često se odlaže i industrijski, klanički i drugi otpad.” Što znači da se stanovništvo dovodi u opasnost od ozbiljnih oboljenja i epidemija.
Svojevrsni je cinizam da revizori konstatuju da “U RS postoje i(!) sanitarne deponije koje zadovoljavaju ekološke standarde u cilju zaštite života i zdravlja ljudi kao i životne sredine.” Dakle, nešto što bi trebalo da je normalno i sveprisutno, ističe se, maltene, kao prilog za rubriku “Vjerovali ili ne”? Pritom se poziva na medijske napise da su kapaciteti pojedinih sanitarnih deponija skoro popunjeni.
Nalazi revizije ukazuju da je vlast čak i kad je pokušala nešto uraditi legalno, pokazala skandalozno neznanje i nesposobnost. Ili je u pitanju sistemska korupcija i uobičajena pljačka javnih sredstava – ostaje otvoreno pitanje.
“Formiranje područja za upravljanje komunalnim otpadom i izgradnja zajedničkih deponija nisu planirana na osnovu broja stanovnika i proizvedene količine otpada u cilju održivosti sistema, niti sa finansijskim mogućnostima upravljača, što je navedene aktivnosti činilo teško provodivim, a pojedine investicije teško održivim.”, navodi se u izvještaju. Što potvrđuje ranije iznesenu tezu da vlast odluke ne donosi na osnovu istraživanja, analiza, stručnih ocjena, nego “nako”. Ili prema onoj čuvenoj poslovnoj logici “A gdje sam tu ja”, vrlo raširenoj među ovdašnjim političarima uvijek spremni da zarad ličnog zanemare ili ugroze društveni interes.
Logičan rezultat ovakvog odnosa vlasti je da “pokrivenost stanovništva organizovanim odvozom komunalnog otpada u većini jedinica lokalne samouprave nije na potrebnom/planiranom nivou.”, kako je navedeno u izvještaju Glavne službe za reviziju. Te da je posljedica navedenog stanja “postojanje velikog broja divljih deponija, koje se teško i sporo uklanjaju i saniraju”.
Dodatno, “sakupljanje otpada vršeno je uglavnom zbirno, tako da je izostalo planirano primarno i sekundarno odvajanje otpada. Pravna i fizička neuređenost kontejnerskih mjesta i nedostatak i istrošenost opreme utiču na efikasnost sistema za upravljanje komunalnim otpadom i izazivaju rizike po zdravlje ljudi, te ugrožavaju životnu sredinu.”. navodi se u Izvještaju.
Isto tako, inspekcijski nadzor nad provođenjem odredaba Zakona o upravljanju otpadom i drugih propisa donesenih na osnovu njega vršen je sporadično, bez efekta na efikasnost sistema za upravljanje komunalnim otpadom. “U potpunosti je izostalo provođenje nadzora putem kontrola i ocjena efikasnosti, ekonomičnosti i efektivnosti izgradnje i funkcionisanja sistema za upravljanje komunalnim otpadom.”, naveli su revizori.
I konačno, “pravna regulativa je nepotpuna i međusobno neusklađena, te ne obezbjeđuje efikasno funkcionisanje Sistema”, zaključak je provedene revizije.
Uglavnom “ništa-nisčim”.
I po ko zna koji put ostaje samo da defetistički zaključimo da bi, nakon ovakvog revizorskog izvještaja, u iole normalnoj državi pljuštale ostavke iz moralnih razloga. A tužilaštva radila “punom parom”, privodeći na saslušanja načelnike jedinica lokalne samouprave, direktore komunalnih preduzeća, inspektore, ministre,… – sve koji, iz ovog ili onog razloga, nisu radili svoj posao, na taj način kršeći zakone i proizvodeći štetu i po prirodu i po ljude.
