Okružno javno tužilaštvo Doboj još nije donijelo tužilačku odluku po pitanju izbijanja požara na lokalitetu „gudronska jama“ u mjesnoj zajednici Modriča 5 u Modriči, jer još uvijek provodi istragu i prikuplja relevantnu dokumentaciju i druge dokaze kako bi se rasvjetlile sve okolnosti slučaja, radi donošenja odluke.
“U vezi sa predmetnim slučajem, ovom tužilaštvu je dostavljen izvještaj od strane Policijske stanice Modriča protiv jednog lica zbog krivičnog djela Izazivanje opšte opasnosti” – odgovoreno je iz OJT Doboj mještanima MZ Modriča 5, koji su u procesu formiranja neformalne grupe građana “STOP gudronu u Modriči”.
Tu informaciju su portalu Antikorupcija.info potvrdili i u Policijskoj upravi Doboj, u čijem sastavu je PS Modriča. Načelnik Sektora kriminalističke policije Dragan Sušić precizirao je da se radi o prijavi protiv lica, osumnjičenog da je palilo korov, koji se potom proširio na “gudronsku jamu”
Aktivisti nemaju informacije kolike su trenutno vrijednosti azot-dioksida, benzena, toluena, acroleina i hlorovodonika, zagađujućih materija koje su nakon avgustovskog izbijanja požara prelazile dozvoljene vrijednosti 200, a neke čak i 500 puta, zbog čega je u ovoj MZ i dijelu opštine bilo proglašeno i vanredno stanje.
“Tražimo način kako da ispitamo i kvalitet vode koju pijemo, sarađujemo sa lokalnim vlastima u dijelu informisanja o radu formirane radne grupa, sastavljene od predstavnika resornog ministarstva, opštine Modriča i Rafinerije ulja Modriča, kako bi dobili konkretne naznake da će se problem lagerovanog otpadnog ulja počeo rješavati” – informacije su od aktivista iz MZ Modriča 5.
Kažu da su u traganju za rješenjem problema istražili sva dostupna dokumenta i da je izvjesno da je otpad nastao iz proizvodnje u rafinerijama sa prostora bivše Jugoslavije, jer su u periodu od 1967. do 1992. godine u Rafineriji ulja Modriča prikupljana otpadna motorna i industrijska ulja, nakon čega su tretirana postupkom rerafinacije sa koncentrovanom sumpornom kiselinom i aktivnom glinom. U tehnološkom postupku rerafinacije kao nus proizvod nastajao je opasni rafinerijski otpad, kiseli gudron, koji je odlagan na lokalitetu sadašnjeg naseljenog mjesta u lagunama nastalim iskopavanjem šljunka. Odluka o odlaganju gudrona je donesena 1966. godine u skladu sa propisima tadašnje države. Deponija kiselog gudrona u mjesnoj zajednici Modriča 5, nalazi se van kruga Rafinerije ulja Modriča, a procijenjena količina deponovanog otpadnog materijala se kreće od 20 do 25 hiljada tona.
”Rafinerija ulja Modriča” a.d Modriča je od 1996. godine prestala da primjenjuje tehnologiju za obradu otpadnih ulja sa sumpornom kiselinom, tako da se od tada u ovom preduzeću više ne produkuje kiseli gudron. U zemljama nastalim raspadom bivše Jugoslavije ovaj problem je počeo da se rješava tek u sklopu globalne politike približavanja Evropskoj uniji što je podrazumjevalo i uspostavljanje zakonodavno-pravnog i institucionalnog okvira upravljanja otpadom i trajnog zbrinjavanja ove vrste otpada. Prije više od deceniju Ministarstvo za prostorno uređenje, građevinarstvo i ekologiju je pokušalo da iznađe rješavanje problema kandiodovanjem projekta posredstvom IPA fondova, ali ova inicijativa nije dobila podršku od strane Delagacije Evropske unije u BiH.
Ministarstvo je Rješenjem iz 2010. godine izdalo ekološku dozvolu ”Rafinerija ulja Modriča” a.d. Modriča, zatim 2015. godine, a poslednju u novom produžetku 21.05.2020. godine, koja važi do maja 2025. godine. U dijelu ekološke dozvole iz 2015. godine naložene su mjere za ”sprečavanje i smanjenje otpada”, odnosno da zbrinjavanje gudronskog otpada Rafinerije i sanaciju kontaminiranog zemljišta iz podloge i neposrednog okruženja gudronske jame treba vršiti u skladu sa Planom za konačno zbrinjavanje gudronskog otpada. U Rješenju je naloženo da se kontinuirano sprovode mjere kako bi se dvije lokacije sa gudronskim otpadom u naselju Modriča 5 držale pod nadzorom i kontrolom do konačnog zbrinjavanja prema utvrđenom planu. Taj plan predviđao je izradu projekta za istraživanje mogućnosti prerade kiselog gudrona, izbor tehnologije, usaglašavanje izvora finansiranja, a zaključno sa 2017. godinom i narudžbu, isporuku, montažu i puštanje u upotrebu osnovne i dodatne opreme, montažnih zgrada i objekata, sirovina i materijala i početak realizacije projekta, uključujući i preradu naftnog mulja. Za inspekcijski nadzor nad sprovođenjem naloženih mjera određeni su inspektori nadležni za zaštitu životne sredine Republičke uprave za inspekcijske poslove i jedinica lokalne samouprave. U ekološkoj dozvoli izdatoj u maju 2020. godine je konstatovano da ranije nisu realizovane mjere za zbrinjavanje kiselog gudrona, ali da su date nove činjenice na bazi ranije izrađenih studija te dostavljen novi plan za zbrinjavanje gudronskog otpada u novoutvrđenim rokovima.
Međutim, za planirano i naloženo nije uslijedila konkretna realizacija, a problem gudrona je eskalirao kada je 14.08.2024. godine izbio ekološki incident u kojem je požar zahvatio “gudronsku jamu”. Time je ponovo otvoren veliki problem, koji je zataškavan godinama, pa su opštinske vlasti u svoje i ime građana poslale alarmantno upozorenje pismom na adresu republičkih vlasti o potrebi hitnog uklanjanja deponije otpadnih hemikalija. Zvanični dopis sa traženjem dolaska u Modriču upućeni su najvišim zvaničnicima na nivou entitetskih i vlasti na nivou BiH, Republičkoj upravi Civilne zastite, kao i resornim ministrima.
Kako se ne bi ponovio ekološki incident koji može da ima dalekosežne posljedice, a opštinske vlasti zbog složenosti problema ne mogu ga same riješiti, i kako bi utvrdili ko je nadležan za neophodno uklanjanje hemikalija sa lokaliteta “gudronska jama”, građani su odlučili da se organizuju. Početnu podršku dali su im iz Društva za istraživanje biodiverziteta, Banja Luka (DIZB).
Privatizacijom rafinerije, ona je sada u rukama ruske Grupacije “Njeftegazinkor”, koji se ograđuje od problema rješavanja otpada iz fabrike čiji su oni pravni sljedbenici, stavom da “gudronska jama” nije bila predmet privatizacije, iako je jedna parcela u vlasništvu rafinerije, a druga u državnom. Ali, sve je izvjesnije da neće moći na lagan način dobiti novu ekološku dozvolu, zbog striktnih odredbi iz Pravilnika o postupku revizije i obnavljanja ekoloških dozvola. Naime, prilikom obnavljanja podnosilac zahtjeva mora najkasnije tri mjeseca prije isteka važeće prikupiti dokumentaciju za novi zahtjev, te uz isti priložiti rezultate mjerenja koja su naložena prethodnom dozvolom, izjavom odgovornog lica da nije došlo do promjena u odnosu na momenat kada je izdavana prethodna ekološka i zapisnikom inspektora za zaštitu životne sredine, sačinjen na licu mjesta koji se dokazuje da si izvršene mjere i obaveze naložene rješenjem o dozvoli i da nije došlo do značajnih promjena uslova koji se odnose na postrojenje i aktivnosti, osnovne i pomoćne sirovine, korišćenje energije, izvor emisija i lokaciju na kojoj se postrojenje nalazi.
To bi značilo da bi, uzimajući u obzir požar koji se desio u avgustu 2024. godine i posljedice koje sje su bile, nadležne institucije morale odbiti zahjev za izdavanje obnovljene ekološke dozvole. Ne samo to, već je Ministarstvo za građevinarstvo, prostorno uređenje i zaštitu okoliša bilo dužno, da odmah nakon požara koji se dogodio 14.08.2024. godine pokrene reviziju ekološke dozvole izdate Rafineriji, što nije urađeno do danas. To što nije, ne treba ni da čudi, ako je po izreci „gdje počinje BiH prestaje logika“, koja se pripisuje našem nobelovcu Ivi Andriću, za koju, istina, nije nikada pouzdano utvrđeno da je on izrekao ili napisao.
