Najstariji nacionalni park u BiH – “Sutjeska” – ovih je dana bio u fokusu interesa javnosti zbog požara na planini Zelengori, koji je prijetio da se proširi i na jednu od posljednjih evropskih prašuma Perućicu. U posljednji čas politički rogovi u vreći koja se Bosnom i Hercegovinom zove su postigli kompromis, pa je požar zajedničkim domaćim i komšijskim snagama ugašen.
No, svi ostali problemi su ostali. Između ostalog oni na koje su nedavno ukazali revizori.
Glavna služba za reviziju javnog sektora Republike Srpske prvi put je finansijsku reviziju Nacionalnog parka “Sutjeska” provela za 2018. godinu i izvještaj o njoj objavila 2019. Uočeni su brojni problemi u poslovanju, izrečena mišljenja s rezervom i za finansijske izvještaje i za usklađenost poslovanja sa zakonima i drugim propisima, te dato 10 preporuka za otklanjanje uočenih nedostataka, grešaka i nezakonitosti.
Tri godine kasnije revizori su, provjerom, utvrdili da je od pomenutih 10 preporuka u potpunosti realizovano tek 3, te je u izvještaju objavljenom u avgustu 2022. izrečen negativan zaključak o provođenju preporuka.
U novembru iste godine objavljen je i izvještaj o provedenoj reviziji učinka “Zaštita i očuvanje prirodnih dobara (u Republici Srpskoj)”, čiji su rezultati bili poražavajući.
Konstatovano je, naime, da se zaštićenim prirodnim dobrima upravlja neefikasno i na način da se u dovoljnoj mjeri ne obezbjeđuje očuvanje i unapređivanje biološke, geološke i pejzažne raznovrsnosti. Revizori su konstatovali prekomjernu sječu šume u nacionalnim parkovima. I da se planiranje sanitarnih sječa nije zasnivalo na stanju i količinu prelomljenih, izvaljenih, oboljelih i suvih stabala utvrđenom od strane nadzornika. Analizom izvještaja o poslovanju i provedenim intervjuima u nacionalnim parkovima zapaženo je postojanje nekontrolisanog sakupljanja ljekovitog, jestivog i aromatičnog bilja i ostalih šumskih proizvoda. Revizori su konstatovali i da su prisutni krivolov, nedozvoljen izlov riba, upotreba nedozvoljene opreme i alata za ribolov, nedozvoljena sječa šume i slično.
Posebno treba naglasiti da su revizori tada konstatovali da postoji organizovana protivpožarna služba, sa osnovnom opremom za gašenje početnog požara, ali da upravljači nisu opremljeni za osmatranje i rano uočavanje požara, što, uz neprohodnost šuma za brzi pristup požarištu, znatno smanjuje šansu za brzo gašenje požara.
Dakle, ponavlja se situacija da revizori na vrijeme upozore institucije i vlast na određene probleme, ali da one nereagujući, obezvrijede ta upozorenja, preporuke i sam rad revizora, uzrokujući štetu. Za koju, u nastavku, niko ne odgovara.
Dakle, s prirodnim nedaćama se nekako izborimo, ali kako se izboriti sa lošom vlašću i od nje instaliranim upravama javnih ustanova i preduzeća. Naime…
Pet godina od prve provedene finansijske revizije, revizori su ponovo “ušli” u Nacionalni park “Sutjeska”, proveli reviziju i o njoj prije nekih mjesec dana objavili izvještaj.
Umjesto poboljšanja, međutim, registrovali su pogoršanje stanja. I izrekli negativnu ocjenu, koja je tim ozbiljnija što je Glavna služba za reviziju javnog sektora u RS poznata kao institucija koja ne baš često izriče ovakve ocjene (Od dosad, u 2024. godini, revidirana 53 subjekta, samo njih 5 je sa negativnom ocjenom za jednu od komponenti finansijske revizije).
Takođe, došlo je do drastičnog povećanja broja datih preporuka – umjesto 10 koliko ih je izrečeno u finansijskoj reviziji za 2018., u finansijskoj reviziji za 2023. dato ih je čaj 25.
Revizori su, naravno, detaljno obrazložili datu negativnu ocjenu.
Konstatovano je teško kršenje Zakona o radu i pravilnika o unutrašnjoj organizaciji i sistematizaciji radnih mjesta u Nacionalnom parku. Naime, Ugovorom o radu sedam izvršilaca je raspoređeno na radna mjesta za koja ne ispunjavaju potrebne uslove stručne spreme. Šest izvršilaca je raspoređeno na radna mjesta koja ne postoje u važećoj sistematizaciji, a sedam ih je raspoređeno na radna mjesta na kojim su višak u odnosu na sistematizovani broj istih. Dalje, ugovor o privremenim i povremenim poslovima je zaključen sa tri lica za poslove koji predstavljaju poslove za koje se zaključuju ugovori o radu. A ugovor o djelu je zaključen sa 17 lica za poslove koje bi trebali da rade stalno zaposleni u ovoj ustanovi.
Nezakonitosti su konstatovane i u vezi sa platama. Pa su za isto radno mjesto zaposlenicima dodjeljivani različiti koeficijenti, a za osam zaposlenih, ugovoro su predviđeni viši koeficijenti za obračun plata u odnosu na koeficijente propisane zakonom.
Dalje, gotovim novcem vršeno je plaćanje za dobra i usluge po računima čiji pojedinačni iznos prelazi 500 KM, za troškove prevoza zaposlenih na posao i sa posla i isplate dnevnica za službena putovanja, što nije u skladu sa Uredbom o uslovima i načinu plaćanja gotovim novcem. U periodu zabrane raspolaganja novčanim sredstvima na žiro računu ukupan priliv gotovog novca u blagajni nije uplaćivan na račun otvoren kod ovlašćene organizacije.
Za dio službenih vozila nisu izdavani putni nalozi za upotrebu vozila, što, takođe, nije u skladu sa važećim propisima.
Naravno da nije moglo proći ni bez kršenja Zakona o javnim nabavkama.
Revizori su detektovali da za izvršene nabavke materijala za održavanje čistoće (23.086 KM) i alkoholnih i bezalkoholnih pića za potrebe ugostiteljskih objekata (57.458 KM), nisu uopšte provedeni postupci javnih nabavki. Za nabavku alkoholnog i bezalkoholnog pića za potrebe ugostiteljskih objekata, mesa i mesnih prerađevina, prehrambenih proizvoda i naftnih derivata, nisu čak zaključeni ni pojedinačni ugovori nakon zaključenog okvirnog sporazuma.
Nabavke za dio usluga u šumarstvu i nabavke kancelarijskog materijala, prehrambenih proizvoda i mesa i mesnih prerađevina nije vršen po pojedinačnim cijenama iz ponuda i vršena je nabavka dijela robe koja nije u ponudi, što nije u skladu sa potpisnim ugovorima.
Za Ugovor o nabavci usluga u šumarstvu nije dostavljena garancija za dobro izvršenje ugovora, što nije u skladu sa tenderskom dokumentacijom.
Kršenje važećih propisa vršeno je i prodajom šumskih drvnih sortimenata za trupce jele i bukve na osnovu prosječne cijene u okviru klase drvnog sortimenta.
16.975 KM isplaćeno je bez dokumentacije o poslovnom događaju (avansne fakture, ugovora ili drugih akata o nastalom poslovnom događaju kojim bi se obuhvatili svi podaci neophodni za knjiženje u poslovnim knjigama).
A uplate Javnoj ustanovi Nacionalni park „Sutjeska“ Tjentište, u ukupnom iznosu od 428.369 KM, su evidentirane u poslovnim knjigama bez dokumentacije kojom bi se utvrdio status navedenih uplata (ugovor ili neki drugi akt), odnosno bez dokumentacije o nastalom poslovnom događaju i podataka neophodnih za knjiženje u poslovnim knjigama.
O svemu navedenom, čeka se izjašnjenje Tužilaštva i Odbora za reviziju Narodne skupštine Republike Srpske (a onda i same Narodne Skupštine), kojima je Glavna služba za reviziju, slijedeći zakonske obaveze, dostavila izvještaj.
