Glavna služba za reviziju javnog sektora Republike Srpske, svojim planom za 2023. godinu, po prvi put, u preko 20 godina svog postojanja, je predvidjela ozbiljniji pregled stanja u visokoškolskim ustanovama u ovom bh. entitetu.
Predviđena je – a u međuvremenu i provedena – finansijska revizija 8 visokoškolskih ustanova u Republici Srpskoj – 5 iz Banjaluke, 2 sa Pala i jedne iz Foče.
Provedena je finansijska revizija za 2022.: Medicinskog fakulteta Foča Univerziteta u Istočnom Sarajevu, Pravnog fakulteta Univerziteta u Banja Luci, Filozofskog fakulteta Univerziteta u Istočnom Sarajevu, Mašinskog fakulteta Univerziteta u Banja Luci, Elektrotehničkog fakulteta Univerziteta u Banja Luci, Tehnološkog fakulteta Univerziteta u Banja Luci, Ekonomskog fakulteta Univerziteta u Istočnom Sarajevu i Poljoprivrednog fakulteta Univerziteta u Banja Luci.
Samo je jedan od navedenih – Elektrotehnički fakultet Banjaluka – dobio pozitivne ocjene za obje komponente finansijske revizije – i finansijske izvještaje i usklađenost poslovanja sa zakonima i drugim propisima. Još tri su dobila jedno pozitivno a jedno mišljenje s rezervom, a 4 od 8 revidiranih ima mišljenje s rezervom za obje komponente finansijske revizije.
Jedan od fakulteta sa najlošijim ocjenama je Medicinski fakultet Foča. Koji je za finansijske izvještaje dobio mišljenje s rezervom, a za usklađenost sa zakonima i drugim propisima mišljenje s rezervom uz dodatno skretanje pažnje. Te, 6 preporuka za otklanjanje uočenih nepravilnosti, grešaka i nezakonitosti.
Ocjena za finansijske izvještaje temeljena je na otkrivenom kršenju Pravilnika o računovodstvu, računovodstvenim politikama i računovodstvenim procjenama za budžetske korisnike. Naime, revizori su utvrdili da su kratkoročna potraživanja i ostali prihodi obračunskog karaktera potcijenjeni u najmanjem iznosu za 361.450 KM, jer potraživanja od studenata nisu priznata i evidentirana.
Mišljenje s rezervom za usklađenost sa zakonima i drugim propisima, data je na osnovu evidentiranog kršenja Zakona o javnim nabavkama i Posebnog kolektivnog ugovora za zaposlene u oblasti visokog obrazovanja i studentskog standarda Republike Srpske.
Naime, za nabavke izvršene u vrijednosti od najmanje 31.262 KM, koje se odnose na usluge tekućeg održavanja automobila, usluge prevoza, nabavke peleta i kompjuterskog materijala, nisu provedeni postupci javnih nabavki i nisu zaključeni ugovori, što predstavlja kršenje Zakona. A pri obračunu ličnih primanja, zaposlenima su isplaćene naknade po osnovu povećanog obima posla i naknade na ime zamjene privremeno odsutnog radnika, koje nisu propisane Kolektivnim ugovorom.
Inače, ova ustanova je, zaključno sa 31.12.2022. godine imala ukupno 157 zaposlenih, od kojih je 80 nastavno osoblje, zaposlenih na neodređeno vrijeme, uključujući dekana i tri prodekana. Preostalih 77 izvršilaca je administrativno osoblje.
U preporukama Glavne službe za reviziju javnog sektora RS, dekanu Fakulteta u Foči i rektoru Univerziteta Istočno Sarajevo, naloženo je da obezbijede usklađivanje naziva radnih mjesta, broj izvršilaca i opis poslova sa Pravilnikom o organizaciji i sistematizaciji radnih mjesta Univerziteta, te, da dosljedno primjenjuju odredbe Zakona o javnim nabavkama.
Dekanu Medicinskog fakulteta preporučeno je da obezbijedi da se lična primanja po osnovu naknada obračunavaju i isplaćuju u skladu sa odredbama Posebnog kolektivnog ugovora za zaposlene u oblasti visokog obrazovanja i studentskog standarda RS. Takođe i da obezbijedi da se interni akti usklade sa zakonskim propisima, te uspostavi evidencija o korišćenju službenih vozila za praćenje potrošnje goriva i troškova tekućeg održavanja u skladu sa Pravilnikom.
Nevezano za date ocjene, revizori su skrenuli pažnju na činjenicu da Ministarstvo za naučnotehnološki razvoj, visoko obrazovanje i informaciono društvo Republike Srpske još uvijek nije donijelo Uputstvo o načinu obračuna naknade troškova prevoza zaposlenih u ustanovama visokog obrazovanja i studentskog standarda Republike Srpske, kojim bi se bliže uredila naknada za prevoz zaposlenih na posao i sa posla, kako je propisano u Posebnom kolektivnom ugovoru za zaposlene u oblasti visokog obrazovanja i studentskog standarda RS.
Svojevrstan je kuriozitet da pomenuto ministarstvo, kao najodgovornija institucija za oblast visokog obrazovanja u RS, i institucija od koje se očekuje sređivanje stanja i otklanjanje slabosti u visokom školstvu ovog entiteta, ima više ustanovljenih problema i veći broj dobijenih revizorskih preporuka nego ijedan u ovom ciklusu revidirani fakultet.
Ministarstvo, naime, spada među najlošije ocijenjena ministarstva Vlade RS, odnosno, među svega tri od 16 ministarstava Vlade RS koja za finansijsku reviziju za 2022. nisu dobila nijednu pozitivnu ocjenu. A za otklanjanje uočenih slabosti, grešaka i nezakonitosti dobilo je 12 revizorskih preporuka. Pritom, radi se o nastavku pada, započetom u prethodnoj finansijskoj reviziji (za 2021.) kada je Ministarstvo, nakon prve dvije godine svog postojanja u ovom obliku, sa svim pozitivnim ocjenama, dobilo mišljenje s rezervom za usklađenost poslovanja sa zakonima i drugim propisima. A ove godine (za FR za 2022.), dakle, i za finansijske izvještaje.
Inače, loše stanje u obrazovanju u BiH, kao dio priče o premreženosti svih segmenata društva korupcijom i političkim uticajima, već godinama je tema medija i civilnog društva. Situacija je kulminirala sa dva skandala – najprije obustavljanjem redovne procedure priznavanja diploma koje se stiču na visokoobrazovnim ustanovama u BiH, od strane Hrvatske i Slovenije, a zatim akcijom “Klaster”, koju je, po nalogu Suda BiH i uz nadzor državnog tužilaštva, provela Državna agencija za istrage i zaštitu SIPA.
Epilog ove akcije izvedene na 18 lokacija na području Banje Luke, Bijeljine, Istočnog Sarajeva, Prijedora, Kozarske Dubice, Brčkog, Travnika i Mostara, zbog postojanja osnova sumnje da su počinjena kaznena djela „Organizirani kriminal“, „Nedopuštena trgovina“ i „Pranje novca“,„Podstrekavanje“, „Zlouporaba položaja ili ovlasti“, „Falsificiranje ili uništenje službene isprave“ i „Krivotvorenje službene isprave“ još se čeka. A protok vremena uzrokuje da početna nada građana i javni pritisak, koji je iznudio deklarativnu spremnost vlasti na ozbiljne mjere u pravcu otklanjanja problema u ovdašnjem visokom školstvu, polako blijede.
