Krajem novembra 2020. godine, Opština Jajce najavljuje javnu raspravu povodom izgradnje mini-hidroelektrane (MHE) „Pijavice“. Dva dana kasnije, na zvaničnoj web stranice opštine Jajce, ovaj poziv je dopunjen sa planom izgradnje još jedne mini hidroelektrane. Osim MHE „Pijavice“, planirana je gradnja i MHE „Elektrobosna“. Jedna od pomenutih elektrana planirana je na samo 300 metara od vodopada na Plivi.
Koncesionar, preduzeće „Bosnia Green Energy Project“ iz Sarajeva, predao je zahtjev Ministarstvu poljoprivrede, vodoprivrede i šumarstva SBK za dodjelu koncesije na 30 godina. Takođe, dostavljena je i Studija o ekonomskoj opravdanosti s idejnim rješenjem MHE „Elektrobosna“ i MHE „Pijavice“ na rijeci Plivi, koju je izradila novosadska projektantna firma “Sendo”.
Lokacije na kojima su planirane ove elektrane su na lokaciji derivacijskog kanala nekadašnjeg jajačkog giganta „Elektrobosna“. Prema pisanju medija predstavnik firme “Bosnia Green Energy Project” Adnan Pezo ujedno je i direktor firme “Elektrobosna” d.o.o. Jajce.
Građani Jajca ne žele MHE
Odmah nakon saznanja o planu izgradnje MHE na Plivi, građani i udruženja s područja Jajca pokreću akciju kojom se protive ovom projektu. Odaziv građana je bio velik, u samo nekoliko dana prikupljeno je preko 6 000 potpisa. Peticiju je tada potpisalo i dvadeset vijećnika Opštine Jajce. Podrška u vidu potpisa peticije stigla je i od strane 50 nevladinih organizacija.
U septembru ove godine, grupa ekoloških aktivista Jajca, sportskih udruženja, potpisnici peticije protiv izgradnje mini hidroelektrana na području Jajca uputilo je zahtjev za sazivanje tematske sjednice Opštinskog vijeća Jajce s temom zabrana izgradnje mini hidroelektrana na području opštine Jajce.
U svom zahtjevu su tražili tematsku sjednicu Opštinskog vijeća s jednom tačkom dnevnog reda i to: Zabrana izgradnje mini hidroelektrana na području cijele opšine Jajce u narednih 50 godina, što podrazumijeva sve vodene tokove na području opštine. Pliva, Vrbas i sve njihove manje pritoke čiji su vodeni tokovi na području opštine. Tim putem su naglasili da investitorima ide u prilog i poticaji koji dobijaju za obnovljive izvore energije, a koji plaćaju građani, te tek kad se ukine finansiranje MHE kroz ovu vrstu poticaja, one će se prestati i graditi.
Krajem oktobra na sastanku Opštinskog vijeća Opštine Jajce donesen je zaključak protiv gradnje MHE na području opštine Jajce. Takođe, na istom sastanku vijećnicima je prezentovana deklaracija „Opština bez brana“ Koalicije za zaštitu rijeka BiH, koju su obećali potpisati. Na potpis se još uvijek čeka.
Zahvaljujući građanskom aktivizmu i angažmanu nevladinih organizacija realizacija ovog projekta je zaustavljena.
MHE „Elektrobosna“ po planu gradnje bila bi protočna MHE i njen vodozahvat planiran je na desnoj obali Velikog plivskog jezera. Što se tiče MHE „Pijavice“ predviđena je bila lokacija kanala bivše „Elektrobosne“, kojeg bi koristile i MHE „Elektrobosna“.
Naglašavajući kako bi iskoristili već izgrađenu infrastrukturu (za jednu MHE), investitor je pokušao time dati pozitivnu notu ovom projektu, međutim, građani i ekološki aktivisti su naglasili da to ništa ne bi umanjilo štetu koja bi nastalo ako bi se elektrane izgradile. Jajce već ima problema i sa Hidrocentralom Jajce 1, koja povlači preko 90 posto vode iz Plivskog jezera. U praksi se pokazalo da male HE imaju veliki uticaj na samu rijeku i okolinu. To na koncu dovede i do problema za lokalnu zajednicu, stanovništvo i životnu sredinu. Isplativost ovakvih projekata pogoduje samo investitoru.
Iako se male hidroelektrane smatraju zelenom metodom u proizvodnji električne energije, čak ni stručnjaci nisu sigurni u to. U studiji koju je sproveo Florida univerzitet navodi se, između ostalog, da dodatni problem malih hidroelektrana je nedostatak koordinisanog planiranja i procjene uticaja unutar čitavih riječnih slivova.
Rijeka Pliva je desna pritoka Vrbasa i dužina njenog toka je 33km, sa površinom sliva 768 km2. Ušće rijeke se nalazi u Jajcu, gdje je i čuveni vodopad, visok 22 metra. Pliva je jedna od tri sedronosne rijeke u Bosni i Hercegovini, jer u svom koritu ima niz sedrenih prečaga. Destrukcija sedre se uočava već skoro 100 godina, tako da se povremeno poduzimaju sanacioni radovi kako u koritu rijeke Plive, tako i na vodopadu. Raspadanje i destrukcija sedre se obično javlja kada korito iz nekih razloga presuši (ljetne suše u kombinaciji sa odvodom vode za potrebe HE Jajce I i Elektrobosne), ili pri proticaju vrlo visokih voda, kada se razvijaju velike brzine vode u koritu (preko 4–5 m/s).
Srednjobosanski kanton je kanton sa najviše mini hidrocentrala u Bosni i Hercegovini. Do sada je izgrađeno 36, a nacrtom izmjena prostornog plana predviđa se izgradnja čak 38 novih.
Ekološki aktivisti naglašavaju da nema potrebe za novim hidroelektranama jer je BiH dostigla ciljeve koje nam je postavila energetska zajednica, a to je 40 posto proizvodnje električne energije iz obnovljivih izvora što i imamo još od 2018. godine.
