Po javnom konkursu za 2024. godinu za dodjelu bespovratnih finansijskih sredstava u okviru Paketa budžetske podrške Evropske unije za ublažavanje negativnih posljedica energetske krize i podsticanja energetske tranzicije na Zapadnom Balkanu, u Republici Srpskoj pravo na korištenje sredstava budžetske podrške ostvarilo ukupno 672 korisnika, u ukupnom iznosu od 2.997.351 KM. Kako se to obično dešava, kada je BiH u pitanju, način raspodjele je naišao na nezadovoljstvo onih koji nisu na spisku, zbog čega traže istragu i u ovom slučaju prizivaju evropske istražitelje.
Osnov za takav zahtjev su našli u zvaničnim informacijama iz sredine ove godine da će evropski tužioci biti uključeni u kontrolu praćenja trošenja novca koji će BiH dobiti, ako Evropska komisija prihvati listu reformi u okviru novog Plana za rast za zapadni Balkan, koju je podnio tim iz BiH koji čine svi predstavnici vlasti. Odnosno, ako zvaničnici BiH na bilo kojem nivou budu zloupotrebljavali sredstva koja će zemlja dobiti iz tog evropskog programa, biće predmet procesuiranja.
Tada su iz Kancelarije evropskog javnog tužioca (EPPO) i Kancelarije za suzbijanje korupcije (OLAF) precizirali da će oni biti uključeni u kontrolu trošenja sredstava iz Plana za zapadni Balkan. Napomene radi, Kancelarija evropskog javnog tužioca je pokrenula procesuiranje više ministara u Vladi susjedne Hrvatske zbog sumnji na zloupotrebu evropskog novca. Ukoliko bi zvaničnici BiH činili slične nezakonitosti, i sami bi se našli na udaru EPPO-a, koji je nezavisno tijelo koje funkcioniše od 1. juna 2021. godine i odgovorni su za istrage, progon i procesuiranje svih krivičnih djela koja ugrožavaju finansijske interese EU.
Konkurs sa budžetom od tri miliona KM za stambeni sektor je raspisao i sredstva raspodjelio Fond za zaštitu životne sredine i energetsku efikasnost Republike Srpske, a na osnovu pripadajućeg iznosa za RS i usvojenog Akcionog plana od strane Vijeća ministara BiH. U konkurisanju su bili prihvatljivi projekti rekonstrukcije, renoviranja, smanjenja potrošnje energije, te projekti kojima se doprinosi povećanju korišćenja obnovljivih izvora energije, kao mjere energetske efikasnosti. Odnosno, za ulaganja u realizaciju projekata iz oblasti energetske efikasnosti i obnovljivih izvora energije kao mjera energetske efikasnosti u stambenim objektima, a koji se odnose na povećanja energetske efikasnosti u postojećim stambenim objektima u vlasništvu ili suvlasništvu, privatnim stanovima i kućama.
Kada je riječ o građanima, konkretno, oni su sredstva mogli da dobiju za zamjenu stolarije, postavljanje termoizolacije na fasadi, zamjenu sistema grijanja energetski efikasnim sistemima ili ugradnju solarnih panela za proizvodnju električne energije za sopstvene potrebe. Za učešće su morali priložiti tri posljednja računa za električnu energiju, na kojima mora postojati određen nivo potrošnje, kao i predračun radova na osnovu kojeg se traži određen iznos novca. Vlasnici stambenih objekata za ove namjene mogli su dobiti maksimalno 5.000 maraka, odnosno 50 odsto od ukupnih troškova, dok je preostalio dio troškova bilo njihovo učešće i finansiranje.
Najveći broj nezadovoljnih načinom raspodjele je iz opština istočnog dijela RS, koji tvrde da su procentom učešća u ukupnoj listi ponovo diskriminisani, kako kažu, što republička vlast čini u kontinuitetu. Ipak, najkonkretniji u izražavanju nezadovoljstva su iz Banja Luke, odakle su se obratili Centru za humanu politiku (CHP) sa tvrdnjama da imaju dokaze zloupotrebe i korupcije u konkursnoj proceduri i načinu raspodjele sredstava.
“Pritužbe građana koji su nam se obratili su da je Fond kao glavni kriterij za dodjelu bespovratnih sredstava za energetsku efikasnost uzeo vrijeme predaje dokumentacije, A, konkurs je trajao samo četiri dana, od toga su dva bili vikend i neradni dani. U dogovoru sa Fondom, samo su privilegovani znali za ovaj konkurs i prikupljali su dokumentaciju uz uzimanje provizije od građana. Tvrdnje građana su da je najmanje 90 odsto prijavljenih na ovaj način prikupljalo dokumentaciju, da ih je 30 odsto prikupilo fiktivnu dokumentaciju, što znači da sredstva nisu namjenski utrošena” – informacije su iz CHP, koji je odlučio da se pozabavi ovim slučajem i najavio je podnošenje krivičnih prijava protiv identifikovanih korumpiranih osoba u Fondu i, kako navode, kriminalaca bliskih vlastima.
U CHP kažu da su zamjerke građana koji su odbijeni po konkursu za prethodnu godinu i što im ranije prikupljena obimna dokumentacija nije prihvaćena u konkursu za ovu godinu, te zbog kratkoće vremena nisu fizički bili u stanju da pribave novu dokumentaciju.
Portal Antikorupcija.info je kontaktirao direktora Fonda za zaštitu životne sredine i energetsku efikasnost Srđana Todorovića, kako bi dobio komentar na optužbe na račun Fonda, ali ih je on odbacio kao neutemeljene.
“Te kritike su bile i ranije i iluzorno je da se bavimo njima, jer nemaju nikakvu podlogu, sredstva su podjeljena transparentno i pravedno” – rekao je kratko Todorović.
