Monitoring predizbornih aktivnosti političkih subjekata u Bosni i Hercegovini koji sprovodi Transparency International u BIH (TI BIH) već pokazuje da su brojni kandidati i stranke spremne na sve otvoreniju zloupotrebu javnih resursa i političku promociju.
Terenski posmatrači koje je TI BiH angažovao za potrebe praćenja su zabilježili brojne primjere očigledne zloupotrebe, kao što je promocija poštanskih markica koju su „Pošte Srpske“ organizovale na privatnom imanju potpredsjednika NSRS Milana Petkovića, koji je i kandidat „Ujedinjene Srpske“ za Predstavnički dom Parlamentarne skupštine BiH. Promociji je prisustvovao i njegov stranački kolega i direktor ovog preduzeća Miladin Radović, koji je takođe kandidat na predstojećim izborima a događaj je promovisan putem javnog servisa RTRS i zvaničnih profila te stranke na društvenim mrežama.
Sličnu pojavu spornog djelovanja političkih subjekata predstavlja i posjeta šefa kabineta načelnika opštine Ugljevik, Radislava Jovičića, tradicionalnoj lilijadi tokom koje je uručivao poklone djeci, pri čemu je promovisana njegova kandidatura za predsjednika Republike Srpske ispred stranke DNS.
Osim zloupotreba javnih resursa za ličnu i partijsku promociju, stranke su počele i sa plaćenom promocijom i oglašavanjem, iako to Izborni zakon izričito zabranjuje u periodu od raspisivanja izbora do zvaničnog početka izborne kampanje (30 dana prije održavanja izbora). TI BIH je zbog toga podnio prijave Centralnoj izbornoj komisiji protiv 13 političkih subjekata i kandidata zbog preuranjene kampanje, mahom plaćenog oglašavanja na društvenim mrežama.
TI BiH je takođe pratio nepravilnosti vezane za objavu biračkih spiskova nakon čega je utvrđeno da 6 lokalnih zajednica nije objavilo biračke spiskove na propisan način dok je u još šest opština i gradova uočeno da se na biračkim spiskovima nalaze preminule osobe, što je sve prijavljeno CIK-u.
U toku dosadašnjeg monitoringa primjećen je veliki broj infrastrukturnih projekata koji se realizuju ili ugovaraju neposredno pred ili u toku predizbornog perioda. Ukupno je u periodu monitoringa uočeno 175 slučajeva intenziviranja javnih radova čija vrijednost prelazi 200 miliona KM od čega se skoro polovina odnosi na radove čiji je završetak planiran u pred izbore što funkcioneri često koriste kao povod za ličnu ili stranačku promociju.
Od prvog jula ove godine, kad je počeo monitoring predizbornih aktivnosti, TI BiH je ispratio 101 javni događaj u organizaciji ustanova i organa vlasti, te evidentirao 343 pojave koje se mogu protumačiti kao neka vrsta zloupotreba javnih resursa za političku promociju.
Ovaj predizborni ciklus se izdvaja po učestalosti raspodjele različitih podsticaja, subvencija i novca građanima i potencijalnim biračima, a ukupna izdvajanja raznim kategorijama stanovništva u posmatranom periodu prelazi 212 miliona KM. Takođe je primjetan i trend povećanja plata i primanja zaposlenih u javnom sektoru neposredno pred izbore to je prisutno na svim nivoima vlasti u BiH.
TI BiH podsjeća da javna sredstva i institucije nisu svojina političkih stranaka, te ih niko nema pravo zloupotrebljavati na ovaj način, ali manjkavosti i nedorečenost postojećih zakona i nepostupanje nadležnih institucija to i dalje omogućavaju.
Monitoring predizbornog procesa traje od 1. jula do dana izbora a osim terenskih posmatrača koji u više od 80 lokalnih zajednica širom BiH prate aktivnosti političkih subjekata, prijave mogu slati i građani putem mobilne aplikacije „Reflektor: Izbori 22“ koju je TI BiH razvio za brzo, jednostavno i anonimno prijavljivanje svih nepravilnosti u toku izbornog procesa za Opšte izbore 2022.
Aplikacija je prilagođena za sve Android i Apple pametne uređaje i dostupna je na web stranici reflektor.ba
