Jedan od ozbiljnih dugogodišnjih problema, karakterističnih za zemlje u kojima ne funkcioniše pravna država i u kojima su vlast i javne institucije premrežene korupcijom i drugim oblicima kriminala, je nelegalna eksploatacija šljunka. Koja predstavlja, zapravo, organizovanu pljačku prirodnih bogatstava, u kojoj se okreću ogromne pare (niko ne zna kolike tačno, jer je pljačka decentralizovana, kao i koruptivni lanci oko nje, ali se spominju i milijarde). A koja iza sebe, osim osiromašenih budžeta, u koje se ne uplaćuju nikakvi doprinosi, ostavlja i destruirana riječna korita i priobalja i uništene ogromne površine poljoprivrednog zemljišta, apokaliptične slike kojih povremeno izazovu uznemirenje i zgroženost stanovništva.
Višegodišnje nereagovanje institucija, kao rezultat sistemske korupcije, i sindrom zarobljene države, dovelo je, i u ovoj oblasti, do buđenja građanskog otpora. Do stvaranja neformalnih grupa građana koje se bore protiv nelegalnog šljunkarenja i korupcije u njegovoj pozadini. Pod motom: “Pa jestel’ vi normalni ikolko?”
U Republici Srpskoj su, samo dvije takve – jedna vezana za sliv Bosne, a druga Drine – svojim aktivnostima, u manje od godinu dana, uspjele da senzibiliziraju ovdašnju javnost za ovaj problem, te da izazovu reakcije nadležnih organa. Uglavnom pozitivne (što je, bilo, donekle, iznenađujuće, i što možda govori – ah, nada nikad ne umire – o tome da oboljelost organizma možda i nije tolikoga stepena kako izgleda “sa strane”, nego da su virusi tako agresivni i izazivaju toliku štetu da samo stvaraju takav utisak), pa je porastao broj inspekcijskih kontrola, policijskih prijava, pa i pokrenutih slučajeva u tužilaštvima. No, logično – kako raste i širi se uticaj ovih neformalnih grupa i javni pritisak, te se (zaraženi) dijelovi sistema počinju osjećati ugroženo – pojavljuju se i negativne reakcije, u pravcu diskvalifikacije ovih grupa.
No, kako se boriti protiv građanskih aktivista koji zahtjevaju samo funkcionisanje pravne države, odnosno da institucije rade svoj posao i spriječe pljačku prirodnih bogatstava i nanošenje višestruke štete državi i njenim građanima? Kako, naime, objasniti javnosti da se umjesto protiv pljačkaša i korupcije, borite protiv onih koji na njih ukazuju i njihovo procesuiranje zahtjevaju?
U “Vodama Srpske” su se dosjetili.
Kopirajući obrasce iz političkog života Republike Srpske i Bosne i Hercegovine (koji, istini za volju, nisu ovdašnji izum, niti endemska pojava) rukovodstvo ove javne ustanova, čiji je zadatak da upravlja javnim vodnim dobrom, rijekama, potocima, jezerima, na teritoriji Republike Srpske, odlučilo je javnost uvjeriti da problem o kome građanski aktivisti govore – uopšte ne postoji (odnosno, da postoji tek “u manjem obimu”). I da javnost treba da vjeruje njima, a ne svojim očima. A da su oni koji o ovom problemu govore i ukazuju na nerad i korupciju u institucijama, zapravo – strani agenti, koji imaju za cilj da, “lažima i obmanama” o nekakvom nelegalnom šljunkarenju “nanesu štetu institucijama Republike Srpske”, da ih “u javnosti prikažu kao nesposobne (što je stvarno teško), sa krajnjim ciljem (e, sad slijedi turbo zabava) – da se pripremi teren da se nadležnost upravljanja vodama prenese sa Republike Srpske na Bosnu i Hercegovinu”.
Ali nije ovo imbecilno jahanje na lokalnom političkom folkloru sve. Piscima saoštenja iz “Voda”, se u jednom trenutku učinilo da navođenje svega dvije grupe (za koje su uostalom prethodno ustvrdili da to “i nisu grupe nego nekoliko pojedinaca”) ne djeluje dovoljno opasno i dramatično, pa su dodali (od viška, upravu “Voda”, glava ne boli): “Veoma je važno napomenuti da pored navedenih, na području Republike Srpske djeluje još nekoliko „neformalnih grupa građana“ sa istim zadatkom.”
Što je, valjda, poziv za reaktiviranje sistema opšenarodne odbrane i društvene samozaštite (ili kasting za nasljednika Danila Bate Stojkovića, u dugo priželjkivanom nastavku “Balkanskog špijuna”?).
Vjerovatno neko u “Vodama Srpske” misli da je genij, zbog ovog Copy-Paste prenosa propagandne uspješnice iz političkog života (koja i tamo godinama služi, upravo, za prikrivanje kriminala i cementiranje guzica za fotelje) ali zanemaruje da “Ono što je dopušteno Jupiteru nije dopušteno volu” (mada bi i “Jupiter” u konačnici mogao završiti kao vo, al to je jedna druga priča). I da ono što se na političkom vrhu igra kao tragedija, kad se spusti na nivo na kome su “Vode” može biti jedino farsa, odnosno, “vulgarna komedija”. Ali… šta ćete, “vidjela žaba da se konji potkivaju, pa i ona digla nogu”.
S druge strane, čitav slučaj dokazuje i svevremenost definicije patriotizma kao posljednjeg utočišta hulja, koju je još u 18. stoljeću postavio engleski književnik Samuel Johnson.
“Patriote” iz “Voda Srpske” aktiviste koji se bore protiv nelegalnog šljunkarenja u RS i korupcije u njegovoj pozadini, optužuju za rušenje institucija Republike Srpske??? Nadajući se da će njihovo(!) zaklinjanje u te institucije zamagliti stvarnost i činjenice.
Očito je nekom dogorilo “do nokata”. I da su aktivisti, reagujući na različite stvari, slučajno nagazili na nešto ozbiljnije nego što su toga bili svjesni. Jer, ova reakcija, koja spada u sferu “nesrazmjerne upotrebe sile” i prekoračuje granice društveno dozvoljenog (makar te granice u BiH zbog ludila na političkoj sceni izgledale nepostojeće), dolazi nakon benigne “ulične akcije” u Bijeljini, u kojoj je, inače, smješteno sjedište “Voda Srpske”. Akcije u kojoj su dijeljene mape sa označenim mjestima za dozvoljenu eksploataciju šljunka (a za čije kreiranje su i od “Voda Srpske” traženi podaci). Ali, možda nekom ne odgovara da se rasčisti godinama stvarani haos, da se stvari ogole, da se zna šta je dozvoljeno a šta ne. Jer namjera pomenutih neformalnih aktivističkih grupa je i bila da građanima daju informaciju gdje se šljunak vadi legalno, od strane firmi koje imaju za to potpisane ugovore, da bi sve ostale, one koji pljačkaju i uništavaju zemlju, uz prećutnu saglasnost institucija, mogli da prijave nadležnim organima. Pa da, ako oni ni tad ne reaguju, bar znamo gdje smo.
No, s druge strane, moguće je da ovo saopštenje i nije namjenjeno javnosti, nego političkim mentorima pisaca, kojima su se počele drmati fotelje, pa kad već nisu uspjeli ostati neprimijetni u javnom prostoru (i ovu pljačku držati daleko od javnog diskursa), sad pokušavaju o(p)stati u milosti na ovaj način. Bježeći u posljednje utočište hulja. I nasmijavajući građane izjavama kao što je: “Nadležne institucije Republike Srpske, svaka u skladu sa svojim zakonskim nadležnostima, konstantno rade na tome da se iskorijene sve nelegane radnje”. Ma, naravno.
Pri tome je, definitivno, zanimljivo da nam pisci ovog saopštenja nesposobnost institucija navode kao sredstvo kojim se to “rušenje” iz njihove noćne more, planirano od “inostranih centara moći” (Ilija Čvorović bi bio ponosan), namjerava izvesti. No, kako za nesposobnost, nerad i korumpiranost institucija odgovornost snose upravo rukovodstva tih institucija i političke stranke i moćnici koji iza njih stoje (i koji su ta rukovodstva instalirali), a ne aktivisti neformalnih grupa građana, koji na tu nesposobnost, nerad i korumpiranost samo ukazuju, jasno je i ko, zapravo, urušava institucije, sistem i pravnu državu. A ko ih pokušava privesti ustavnoj i zakonskoj funkciji i u tom kontekstu (rada u interesu države i građana) osnažiti.
No,… nastranu činjenica da pisci ovog, u načelu, istovremeno komičnog i vrlo opasnog javnog obraćanja, objavljenog na web stranici “Voda Srpske”, u kome se vrijeđa građanske aktiviste i borce za funkcionisanje pravne države, njegovim sadržajem govore o skromnosti nivoa inteligencije kojim raspolažu i sami sebe pozicioniraju na odgovarajuću stranu u priči o šljunkarskom bezakonju i institucionalnoj korupciji, to što rade (građanskim aktivistima i javnosti) je i – krivično djelo.
I, iako bi sistem, da je zdrav, odnosno da živimo u pravnoj državi i uređenom demokratskom društvu, sam reagovao i ekspresno “pomeo” (smijenio i procesuirao) odgovorne za ovaj skandal, te, istražio pozadinu ovog javnog vrijeđanja i stavljanja ljudima koji se bore protiv bezakonja meta na čelo, ostaće da (pravno ali i na druge načine) reaguju sami građani. Ali… navikli su.
