Upravni odbor Agencije za visoko obrazovanje Republike Srpske (AVORS) je neprijatno iznenađen odlukom Ustavnog suda BiH, kojom je 29.09.2023. godine osporen veći broj odredbi Zakona o osiguranju kvaliteta u visokom obrazovanju Republike Srpske i smatra da se ona može okarakterisati političkom odlukom.
Gostujući na RTRS, ove stavove iznijela je direktorica AVORS-a Biljana Vojvodić, precizirajući da je Upravni odbor podržao rad Agencije i ona i dalje radi u skladu sa osporenim zakonom i zakonima koje je donijela NSRS, koji se tiču neprimjenjivanja odluka Ustavnog suda BiH.
AVORS: “Na najgrublji način se krše Ustavom zagarantovane nadležnosti Republike Srpske u oblasti obrazovanja”
“Agencija je prepoznata na međunarodnom nivou, punopravne smo članice mreža jugoistočne Evrope i pridruženi član Evropske asocijacije mreža agencija za obezbjeđenje kvaliteta i nije neobično da u tim mrežama participira više agencija iz jedne države, koje imaju kompleksno uređenje, kao što je to slučaj sa BiH, Njemačkom, Španijom i još nekim zemljama. Sigurna sam da nekih posebnih negativnih posljedica za studente neće doći osporavanjem ne malog dijela odredbi Zakona o osiguranju kvaliteta u visokom obrazovanju Republike Srpske, ali mogući, eventualni problem, može biti smanjenje prepoznatljivosti visokoškolskih ustanova RS u evropskom prostoru visokog obrazovanja. Znači, ukoliko bi došlo do tih nekih narušavanja i u smislu primjene odluke Ustavnog suda BiH, to bi mogla da bude neka negativna posljedica. Ali, mi ćemo u skladu sa svojim nadležnosti i u saradnji sa drugim institucijama visokog obrazovanja preduprijediti takve posljedice i do toga sigurno neće doći” – izjavila je Vojvodić.
Smatra da odluka Ustavnog suda BiH neće donijeti nikome u BiH ništa dobro i da je donesena u primarnom cilju da se uruši sistem visokog obrazovanja u RS. Kaže i da se u apelaciji sedam delegata Vijeća naroda NSRS i obrazloženju odluke Ustavnog suda ne osporava postojanje AVORS, ali joj se osporavaju sve nadležnosti.
“To praktično znači: vi možete da postojite, ali bez ikakvih nadležnosti, što je praktično ono što se radi za čitavu RS, znači oduzimamo vam sadržaj i svrhu, tako da onda obesmišljavamo vam sve to što radite. Takvo značenje ima i odluka Ustavnog suda, ali ćemo iscrpiti sve mehanizme koji su nam na raspolaganju i da svoj sistem visokog obrazovanja uređujemo na način koji je usklađen sa Ustavom i našim zakonodavstvom. Osporavanje Zakona o osiguranju kvaliteta u visokom obrazovanju Republike Srpske počelo je još 2020. godine kada je donešen novi Zakon o visokom obrazovanju i njegovim usklađivanjem sa odredbama Okvirnog zakona o visokom obrazovanju u BiH, kada je grupa delegata Bošnjaka u Vijeću naroda NSRS podnijela apelaciju” – rekla je Vojvodić.
Inače, AVORS je i zvanično reagovao na odluku Ustavnog suda BiH.
“Odlukom Ustavnog suda Bosne i Hercegovine (bez sudija iz Republike Srpske!) u vezi sa zahtjevom sedam delegata Vijeća naroda Republike Srpske za ocjenu ustavnosti odredaba Zakona o osiguranju kvaliteta u visokom obrazovanju Republike Srpske („Službeni glasnik Republike Srpske“ br. 67/20 i 16/23), kojom je utvrđeno da devet članova citiranog zakona nisu u skladu sa Ustavom Bosne i Hercegovine, se na najgrublji način krše Ustavom zagarantovane nadležnosti Republike Srpske u oblasti obrazovanja koje je u skladu sa članom III Ustava Bosne i Hercegovine isključiva izvorna nadležnost entiteta, kantona i Brčko Distrikta. Agencija se u svom radu od osnivanja 2011. godine do danas suočava sa permanentnim pokušajima osporavanja nadležnosti u oblasti obezbjeđenja kvaliteta u visokom obrazovanju i prenošenja istih na nivo institucija Bosne i Hercegovine, te i ova politička odluka Ustavnog suda predstavlja nastavak tih pokušaja. Dosljednom primjenom zakonskih akata i međunarodnih standarda u ovoj oblasti, Agencija se uprkos svemu pozicionirala u Evropskom prostoru visokog obrazovanja kao respektabilna institucija u oblasti obezbjeđenja kvaliteta o čemu govore postignuća Agencije na međunarodnom planu i članstva u ENQA (pridruženi član), CEENQA i INQAHEE. Agencija će u narednom periodu nastaviti da obavlja svoju djelatnost u skladu sa zakonima i propisima Republike Srpske i BiH, te međunarodnim standardima u oblasti obezbjeđenja kvaliteta” – saopštenje je za javnost AVORS-a.
Ustavni sud: “Neustavnim odredbama Zakona, entitetskim institucijama koje su tim Zakonom uspostavljene, daju se ovlaštenja koja ona ne bi trebala da imaju”
S druge strane, prema svojoj odluci, Ustavni sud je stanovišta da se neustavnim odredbama Zakona, entitetskim institucijama koje su tim Zakonom uspostavljene, daju ovlaštenja da proces akreditovanja visokoškolskih ustanova u entitetu RS provode samostalno i na principu nezavisnosti u procesima obezbjeđenja kvaliteta, prema republičkim standardima i smjernicama koje samostalno i nezavisno određuju, iako već postoje standardi i smjernice koje je donijela državna Agencija u izvršavanju obaveza preuzetih Okvirnim zakonom.
Konkretno, osporeno je AVORS-u i vođenje posebnog entitetskog Registra akreditovanih visokoškolskih ustanova u RS, jer po zaključnim razmatranjima iz Odluke već postoji Državni registar akreditovanih visokoškolskih ustanova i studijskih programa kao jedinstvenog registra za BiH. Samostalnost i nezavisnost evidentna je po Ustavnom sudu i u procesu otvaranja/zatvaranja i licenciranja visokoškolskih ustanova koji po Zakonu obavlja entitetska Agencija, bez uvažavanja relevantnih odredaba Okvirnog zakona i provedbenih akata koje je državna Agencija donijela, u izvršavanju svojih nadležnosti koje su joj dodijeljene Okvirnim zakonom, stoji u odluci.
“Ustavni sud smatra da su ovlaštenja koja su neustavnim odredbama Zakona data entitetskim institucijama suprotna odredbama Okvirnog zakona, kojima je uspostavljen i definisan način obezbjeđenja kvaliteta u visokom obrazovanju u BiH, odnosno u oba entiteta i BD BiH. Obaveza entiteta, u konkretnom slučaju je bila da odredbe Zakona uskladi sa Okvirnim zakonom, a tu obavezu RS je zanemario jer nije poštovao obaveze iz Okvirnog zakona, čime je prekršen i član III/3.b) Ustava Bosne i Hercegovine. Odredbama Zakona, za koje je Ustavni sud utvrdio da nisu u saglasnosti sa Okvirnim zakonom, RS je, bez uporišta u Okvirnom zakonu, preuzeo nadležnosti institucija BiH, koje su uspostavljene Okvirnim zakonom za provođenje vrlo složenog i značajnog procesa u visokom obrazovanju u BiH. Na taj način su institucije BiH onemogućene da provode preuzetu međunarodnu obavezu da se način osiguranja kvaliteta u visokom obrazovanju standardizira za područje cijele BiH. Na navedeni način je povrijeđen i član III/2.b) Ustava Bosne i Hercegovine” – dio je osporavanja odredbi entitetskog Zakona.
Prema odluci Ustavnog suda entitetska Agencija je preuzela ovlaštenje za donošenje standarda za početnu akreditaciju visokoškolskih ustanova i studijskih programa, bez uvažavanja preporuka koje je u tu svrhu donijela Agencija za visoko obrazovanje Bosne i Hercegovine (HEA BiH). Osporeno je AVORS-u i predstavljanje RS na međunarodnim konferencijama, skupovima, u međunarodnim organizacijama i udruženjima, istovremeno tumačeći da je prema Okvirnom zakonu HEA BiH uspostavljena i za provođenje zakona i međunarodnih obaveza države, i da ona predstavlja BiH u međunarodnim organizacijama. To pravo daje i Centru za informisanje i priznavanje dokumenata iz oblasti visokog obrazovanja (CIP), istovremeno nabrajajući da su neustavni i članovi entitetskog zakona koji se odnose na akreditovanje visokoškolskih ustanova i studijskih programa, te poslove priznavanja diploma u oblasti visokog obrazovanja.
Studenti zabrinuti
“Praktično, Ustavni sud je poništio odredbe da AVORS preporučuje izdavanje dozvole za rad visokoškolskoj ustanovi, provodi postupak akreditacije Visokih škola i Univerziteta, studijskih programa, propisuje standarde za osiguranje kvaliteta obrazovanja. Bila ovo politička ili pravna odluka, sasvim je sigurno da će se odraziti na sistem visokog obrazovanja u RS i njegovo funkcionisanje. Dovodi u pitanje okončanje proces reakreditacije četiri visokoškolske ustanove koje su u tom statusu, te još dva koje još čekaju na prvu akreditaciju” – reakcija je iz NGG “Akreditovane visokoškolske ustanove – priznate diplome”.
